T Coronae Borealis olarak bilinen, 3000 ışıkyılı uzaklıktaki bir yıldız sisteminin, bir nova patlaması nedeniyle Şubat ve Eylül 2024 arasında çıplak gözle görülebilmesi bekleniyor. Yaklaşık 80 yılda bir meydana gelen bu nadir olay, yıldızı +10 kadirden +2 kadire kadar parlatacak ve onu Kuzey Yıldızı kadar parlak hale getirecek. Bu fenomen, bir beyaz cüce ve bir kırmızı devin dahil olduğu ikili yıldız sistemindeki termonükleer reaksiyonun bir sonucudur ve gökyüzü gözlemcilerinin hayatlarında bir kez karşılaşabilecekleri bir gök olayına tanıklık etmeleri için eşsiz bir fırsatı temsil etmektedir. Katkıda bulunanlar: NASA/Kavramsal Görüntü Laboratuvarı/Goddard Uzay Uçuş Merkezi
Teleskop olmadan görülebilen T Coronae Borealis’in yaklaşmakta olan nova patlaması, parlaklık bakımından Kuzey Yıldızı ile eşleşecek şekilde parladığından, 2024’te muhteşem bir gökyüzü gösterisi vaat ediyor; bu, iki yıldız arasındaki kozmik bir danstan kaynaklanan bir olgudur. Beyaz cüce ve bir kırmızı dev.
Dünya’dan 3000 ışıkyılı uzaklıkta bulunan bir yıldız sisteminin yakın zamanda çıplak gözle görülebileceği tahmin ediliyor. Nova patlaması yalnızca 80 yılda bir meydana geldiğinden bu, hayatta bir kez karşılaşabileceğiniz bir izleme fırsatı olabilir. T Coronae Borealis veya T CrB en son 1946’da patladı ve gökbilimciler bunun Şubat ve Eylül 2024 arasında tekrar patlayacağına inanıyor.
Normalde +10 büyüklüğünde olan ve çıplak gözle görülemeyecek kadar sönük olan yıldız sistemi, olay sırasında +2 büyüklüğüne sıçrayacak. Bu, Kuzey Yıldızı Polaris’e benzer parlaklıkta olacak.
Bu nova animasyonunda kırmızı dev bir yıldız ve beyaz cüce birbirinin yörüngesinde dönüyor. Kırmızı dev, kırmızı, turuncu ve beyaz tonlarında büyük bir küredir ve beyaz cüceye bakan tarafı en açık tonlardır. Beyaz cüce, yıldızın etrafındaki birikim diskini temsil eden beyaz ve sarılardan oluşan parlak bir parıltının içinde gizlenmiştir. Dağınık bir kırmızı bulut olarak gösterilen bir malzeme akışı, kırmızı devden beyaz cüceye doğru akıyor. Animasyon, ekranın sağ tarafında beyaz cüceyle aynı yörüngede dönen kırmızı devle açılıyor. Kırmızı dev, beyaz cücenin arkasına geçtiğinde, beyaz cücenin üzerinde bir nova patlaması meydana gelir ve ekranı beyaz ışıkla doldurur. Işık söndükten sonra, dışarı atılan nova malzemesinden oluşan bir top soluk turuncu renkte gösteriliyor. Malzeme sisi dağıldıktan sonra beyaz cücenin patlamadan sağ kurtulduğunu gösteren küçük bir beyaz nokta kalıyor. Kredi: NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi
Parlaklığı zirveye ulaştığında, muhtemelen bir 80 yıl daha kararmadan önce birkaç gün boyunca çıplak gözle ve dürbünle bir haftadan biraz fazla bir süre boyunca görülebilecektir.
Nova’yı beklerken, Corona Borealis takımyıldızını veya Bootes ve Hercules yakınındaki küçük, yarım daire şeklindeki bir yay olan Northern Crown’u tanıyın. Patlamanın “yeni” parlak bir yıldız olarak görüneceği yer burasıdır.
Bir planetaryum yazılımı kullanılarak oluşturulmuş, Herkül’ün ve onun güçlü küresel kümelerinin gökyüzünde nasıl bulunacağına dair kavramsal bir görüntü. Herkül’ü bulmak için yaz aylarında gün batımından sonra yukarıya bakın! Vega ile Arcturus arasını, Corona Borealis’in belirgin deseninin yakınında tarayın. Yıldızlarını bulduğunuzda, M13 ve M92 küresel kümelerini bulmak için dürbün veya teleskop kullanın. Bu küresel kümelerin manzaralarından hoşlanıyorsanız, şanslısınız; yakındaki Boötes takımyıldızında başka bir büyük küresel M3’ü arayın. Kredi bilgileri: NASA
Bu yinelenen nova, galaksimizdeki beş novadan yalnızca biridir. Bunun nedeni T CrB’nin beyaz cüce ve kırmızı dev içeren ikili bir sistem olmasıdır. Yıldızlar o kadar yakındır ki, kırmızı dev artan sıcaklık ve basınç nedeniyle kararsız hale gelip dış katmanlarını dışarı atmaya başladığında, beyaz cüce bu maddeyi yüzeyinde toplar. Beyaz cücenin sığ ve yoğun atmosferi, sonunda Dünya’dan gördüğümüz novayı üreten, kontrolden çıkmış bir termonükleer reaksiyona neden olacak kadar ısınır.
Bu illüstrasyon Betelgeuse veya Antares gibi kırmızı bir dev yıldızı tasvir ediyor. Katkıda bulunanlar: NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi/Chris Smith (KBRwyle)
Kırmızı Devler
Güneş’in kütlesinin sekiz katından daha küçük bir ana dizi yıldızının çekirdeğindeki hidrojen tükendiğinde çökmeye başlar çünkü füzyonun ürettiği enerji, yerçekiminin maddeyi bir araya getirme eğilimine karşı koyan tek kuvvettir. Ancak çekirdeğin sıkıştırılması aynı zamanda sıcaklığını ve basıncını da arttırır, öyle ki içindeki helyum karbona dönüşmeye başlar ve bu da enerji açığa çıkarır. Hidrojen füzyonu yıldızın dış katmanlarına doğru hareket ederek onların genişlemesine neden olur. Sonuç, kırmızıdan çok turuncu görünen kırmızı bir devdir.
Sonunda kırmızı dev kararsız hale gelir ve titreşmeye başlar, periyodik olarak genişler ve atmosferinin bir kısmını dışarı atar. Sonunda tüm dış katmanları uçarak gezegenimsi bulutsu adı verilen genişleyen bir toz ve gaz bulutu oluşturur. Güneş yaklaşık 5 milyar yıl sonra kırmızı dev olacak.
Bu çizimde, bir asteroit (sol altta), etrafı tozlu bir enkaz halkasıyla çevrelendiği bilinen en eski, en soğuk beyaz cüce olan LSPM J0207+3331’in güçlü yerçekimi altında parçalanıyor. Katkıda bulunanlar: NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi/Scott Wiessinger
Beyaz Cüceler
Kırmızı dev tüm atmosferini attıktan sonra geriye yalnızca çekirdek kalır. Bilim insanları bu tür yıldız kalıntılarına beyaz cüce adını veriyor. Beyaz bir cüce genellikle Dünya boyutundadır ancak yüzbinlerce kat daha büyüktür. Malzemesinin bir çay kaşığı bir kamyonetin ağırlığından daha ağır olacaktır. Beyaz cüce kendi başına yeni bir ısı üretmez, dolayısıyla milyarlarca yıl içinde yavaş yavaş soğur.
İsmine rağmen beyaz cüceler mavi beyazdan kırmızıya kadar değişen görünür ışık yayabilir. Bilim adamları bazen beyaz cücelerin, orijinal yıldızın kırmızı dev evresinden kalan tozlu malzeme diskleri, enkaz ve hatta gezegenlerle çevrili olduğunu keşfederler. Güneş, kırmızı dev olduktan yaklaşık 10 milyar yıl sonra beyaz cüceye dönüşecek.