Asteroitlerin Dünya’ya çarpması alışılmadık bir durum değil. 2013 yılında Çelyabinsk meteoru Rusya’nın üzerinde patladı ve yüzlerce kişi yaralandı. Kredi bilgileri: Alex Alishevskikh, CC BY-SA 2.0 kapsamında lisanslıdır
2013’teki Çelyabinsk asteroit çarpması, asteroit tehdidini ortaya çıkardı ve gezegen savunması konusunda uluslararası işbirliğini teşvik etti; bu, Uluslararası Asteroit Uyarı Ağı gibi girişimlere ve ESA’nın Hera’sı ve önerilen NEOMIR teleskopu gibi asteroitleri inceleme ve potansiyel olarak saptırma misyonlarına yol açtı.
1998 yapımı ‘filmiyle ünlenen bir senaryo’Armagedon‘: Dünya ile çarpışma rotasında bir asteroit tespit edilir ve uzmanlar asteroitle buluşup tehlikeyi hafifletmek için bir uzay görevi planlamaya çalışır. Bu klasik bir bilim kurgu ama gerçek hayatta böyle bir yanıtı tavsiye etmekten sorumlu olan gerçek bir grup olduğunu biliyor muydunuz? Ve bu hafta onuncu yaşını kutluyor.
Ne zaman Çelyabinsk asteroiti Şubat 2013’te Rusya’nın Ural bölgesi üzerinde göklere çarpan bu olay, insanlığın kırılganlığını vurguladı.
Yaklaşık 12.000 tonluk kütleye ve 19 metrelik büyüklüğe sahip olan Çelyabinsk asteroidi, ikinci en büyük Geçen yüzyılda Dünya’ya asteroit çarpacak. Üst atmosfere sığ bir açıyla ve yüksek hızla çarparak parçalandı ve 1.500’den fazla kişinin yaralanmasına, 7.300 binanın hasar görmesine neden olan bir şok dalgası yarattı. Pek çok kişi de ne olduğunu görmek için pencerelerden dışarı bakarken uçuşan cam kırıkları nedeniyle yaralandı.
Mark Boslough tarafından yapılan Chelyabinsk meteor patlamasının bu 3 boyutlu simülasyonu Brad Carvey tarafından Sandia Ulusal Laboratuvarları’nın Red Sky süper bilgisayarındaki CTH kodu kullanılarak oluşturuldu. Andrea Carvey tel çerçeve kuyruğunu birleştirdi. Kredi bilgileri: Sandia Labs
Kaderin tuhaf bir cilvesi olarak Çelyabinsk asteroidi, Dünya’nın öldüğü gün çarptı. Birleşmiş Milletler Uzayın Barışçıl Kullanımı Komitesi Dünya’ya Yakın Nesneler Çalışma Grubu, Dünya’nın olası asteroit çarpmalarından nasıl korunacağı konusunda BM’ye sunulan tavsiyeyi sonuçlandırmak üzere Viyana’da toplandı.
Bu toplantıda, Dünya uzmanları, bir asteroit çarpması riskine gerçek anlamda küresel bir tepki verilmesini sağlayacak iki uluslararası organın oluşumunun temellerini attılar: Uluslararası Asteroit Uyarı Ağı (IAWN) ve Uzay Görevi Planlama Danışma Grubu (SMPAG; açıklandı) ‘aynı sayfa’).
ESA ve dünyanın dört bir yanındaki uzay ajansları gezegenimize çarpması muhtemel bir asteroit keşfederse ne olurdu?
Uluslararası Asteroit Uyarı Ağı’nın bir üyesi olan ESA ve diğer kuruluşlar, potansiyel bir asteroit çarpması durumunda uyarılar oluşturmak için birlikte çalışarak, doğrulanmış gerçekleri ulusal acil durum müdahale kuruluşlarına iletir.
Asteroitin boyutuna, Dünya’ya çarpma ihtimaline ve ne kadar önceden uyarı sağlanacağına bağlı olarak çeşitli seçenekler mevcut.
Uzayda seçenekler arasında daha fazla bilgi toplamak için keşif görevleri ve asteroidi farklı ve güvenli bir yola itmek için saptırma görevleri yer alıyor.
Sahadaki hazırlıklar olası tahliyeleri ve afet müdahale yönetimini içermektedir.
Kredi bilgileri: ESA
İnsanlığı ‘Aynı Sayfada’ Tutmak
SMPAG ve IAWN şu anda onuncu yıl dönümlerini kutluyor; ilk SMPAG toplantısı 6-7 Şubat 2014’te ve ilk IAWN toplantısı aynı yılın Ocak ayında gerçekleşecek.
IAWN tarafından koordine edilmektedir. NASA: Asteroit gözlemcileri, analistleri ve modelleyicilerinin dünya çapındaki bir işbirliğidir. Dünya ile çarpışma rotasında bir asteroit tespit edildiğinde, IAWN çarpma süresini, konumunu ve ciddiyetini değerlendirir.
BM aracılığıyla SMPAG’ı ve ulusal hükümetleri bilgilendirmek ve reaktif bir uzay misyonu planlamak için ve sivil afet hazırlık ve müdahale kurumlarına asteroit hakkında bilgi sağlamak IAWN’nin görevidir.
SMPAG’ın başkanlığını ESA üstleniyor: Dünyadaki uzay ajansları için bir forum görevi görüyor ve Dünya’nın tehlikeye karşı uzay temelli tepkisini koordine ediyor.
Uzay aracı misyonlarını kullanma olasılığını değerlendirir (genellikle petrol sondajcılarını kapsamaz) boyutu 50 metreden büyük ve çarpma olasılığı %1’den büyük olan, gelen bir asteroiti incelemek, saptırmak veya yok etmek. Daha sonra karar vericilere olası eylemler konusunda tavsiyelerde bulunur.
13 Nisan 2029 Cuma günü, meşhur asteroit Apophis Dünya’ya yakınlaşacak. 40.000 km’den daha az bir mesafeden geçerken çıplak gözle görülebilecek. Kredi bilgileri: ESA, CC BY-SA 3.0 IGO
Asteroit Tespiti ve Savunmasında Gelişmeler
Son 22 sırasındave SMPAG’ın 31 Ocak 2024’teki toplantısında ana tartışma konularından biri, Apophis asteroitini keşfetmeyi planlayan uzay ajansları arasındaki olası bilgi alışverişiydi.
Apophis, yaklaşık 350 m çapında olduğu tahmin edilen ve 13 Nisan 2029’da Dünya’nın yanından güvenli bir şekilde uçacak olan büyük bir asteroittir. Gezegenimize sabit yörüngedeki telekomünikasyon ve hava tahmin uydularından daha yakınlaşacaktır.
Dünyanın ilk asteroit sapması testinde Hera, hedef asteroit Dimorphos (Didimos olarak bilinen ikili asteroit sistemindeki yörüngedeki Aylet) üzerinde ayrıntılı bir çarpışma sonrası araştırma gerçekleştirecek. Artık NASA’nın DART misyonu aycığı etkilediğine göre Hera, büyük ölçekli deneyi iyi anlaşılmış ve tekrarlanabilir bir gezegen savunma tekniğine dönüştürecek. Bir asteroit etrafında otonom navigasyondan düşük yerçekimine yakınlık operasyonlarına kadar yeni teknolojileri sergileyen Hera, insanlığın ikili bir asteroit sistemi ve Avrupa’nın amiral gemisi Planetary Defender ile buluşacak ilk sondası olacak. Kredi bilgileri: ESA-Bilim Ofisi
Bu uçuş, bu kadar büyük bir asteroidi bir uydu misyonuyla yakından incelemek için eşsiz bir şans sunuyor ve uzay ajansları bundan en iyi şekilde yararlanmayı planlıyor. ESA şu anda 2029’da Dünya’ya yaklaşırken Apophis’e uçacak iki görev konsepti üzerinde çalışıyor.
ESA şu anda Hera misyonunu başlatmaya hazırlanıyor. Eylül 2022’de NASA’nın DART misyonu, asteroit sapmasının önemli bir bileşenini gösterdi; bu, bir uzay aracının rotasını değiştirmek için kasıtlı olarak bir asteroide çarptığı çarpışmadır.
Asteroitler ve kuyruklu yıldızlar gibi riskli gök cisimlerini avlamaya yönelik küresel çabanın bir parçası olarak ESA, gece gökyüzü araştırmaları için otomatik bir teleskop geliştiriyor. Bu teleskop, gökyüzünü tamamen tarayacak ve Dünya’ya yakın olası yeni nesneleri veya NEO’ları, insan araştırmacılar tarafından takip ve daha sonra kontrol edilmek üzere otomatik olarak tanımlayacak, gelecekteki bir ağdaki ilk teleskoptur.
‘Sinek Gözü’ lakaplı teleskop, sineklerin bileşik gözünün kullandığı tekniğe benzer şekilde, görüş alanını genişletmek için görüntüyü 16 küçük alt görüntüye bölüyor. Kredi bilgileri: ESA/A. Fırıncı
Hera, Ekim 2024’te fırlatılacak ve aynı asteroit sistemi ve sonuçları ölçün. Bunu yaparak, bu yeni deneyin tekrarlanabilir bir gezegen savunma yaklaşımına dönüştürülmesine yardımcı olacak.
Dünyaya Yakın Asteroitleri Tespit Etmenin Zorluğu
Ancak bir asteroidi saptırmak için önce onu tespit etmeniz gerekir. Küçük Gezegen Merkezi şu anda Dünya’ya yakın bilinen 34.000’den fazla asteroitin katalogunu yapıyor ve ESA’nın Dünyaya Yakın Nesne Koordinasyon Merkezi bunları yakından takip ediyor.
NEOMIR yörüngesindeki gözlemevi, Güneş yönünden Dünya’ya yaklaşan asteroitleri tespit etmek ve izlemek için bir erken uyarı sistemi görevi görecek. NEOMIR, Güneş ile Dünya arasına, ilk Lagrange noktasına (L1) yerleştirilecek. Yüksek performanslı bir kızılötesi dedektör kullanarak, Dünya’ya olası çarpmadan en az üç hafta önce çapı 20 metrenin üzerinde olan Dünya’ya yakın nesneleri tespit edecek. Kredi bilgileri: ESA / Pierre Carril
ESA’nın iki Test Yatağı Teleskopları ve yaklaşan Flyeye teleskop yeni, potansiyel olarak tehlikeli uzay kayalarını bulmak için her gece sürekli olarak tüm gökyüzünü tarayacak olan gelecekteki otomatik bir ağın parçasıdır. Bu ağın bulduğu her şey, takip gözlemlerini tetiklemek üzere Küçük Gezegen Merkezine gönderilmeden önce bir insan tarafından kontrol edilecek.
Ancak bu ağ bile Güneş’in parıltısı içinde saklanan Dünya’ya doğru ilerleyen asteroitleri tespit edemeyecek. ESA’nın önerdiği NEOMIR uzay tabanlı teleskopu, Dünya’nın bozucu atmosferinin dışına yerleştirilecek ve bu nedenle görünür ışık yerine kızılötesi ışığa güvenebilecek. NEOMIR, kızılötesi gözlemler yaparak asteroitlerin yaydığı ve güneş ışığı tarafından bastırılmayan ısıyı tespit edecek.