Kardiyovasküler hastalıklar (KVH’ler) dünya çapında ölümlerin önde gelen nedeni olmayı sürdürüyor ve küresel ölümlerin yüzde 32’sini oluşturuyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün istatistiklerine göre, KVH’ler 2019’da kalp krizi nedeniyle 17,9 milyon kişinin ölümüne yol açtı ve bu ölümlerin %85’i kalp krizi ve felç nedeniyle hayatını kaybetti. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, aynı yıl bulaşıcı olmayan hastalıklara bağlı 17 milyon erken ölümün (70 yaş altı) %38’inden KVH’ların %75’i şaşırtıcı bir şekilde sorumluydu.
ile konuştuk Dr.Sukriti BhallaAakash Healthcare’de (Yeni Delhi) Kıdemli Danışman- Kardiyoloji, kalp krizlerini önlemeye yardımcı olmak için hastalıkların tespiti, farkındalığı, önlenmesi ve yönetimini tartışmak üzere.
Kardiyovasküler hastalıklar dünya çapında önde gelen ölüm nedeni olmaya devam ediyor. En sık görülen kalp rahatsızlıkları nelerdir ve bunların görülme sıklığına katkıda bulunan başlıca risk faktörleri nelerdir?
Dr. Sukriti Bhalla: Evet, kalp hastalığı şu anda dünya çapında önde gelen ölüm nedenidir. Kalp hastalığının en yaygın şekli, kalbe kan sağlayan arterleri etkileyen koroner arter hastalığıdır. Bu arterlerdeki herhangi bir tıkanıklık, küçük ya da büyük kalp krizlerine yol açabilir. Değiştirilebilen ve değiştirilemeyen risk faktörleri vardır. Değiştirilebilen faktörler arasında kilo, obezite ve hipertansiyon yer alır. Hipertansiyon genetik olsa da onu kontrol edebiliriz. Ayrıca sigarayı, alkol alımını ve toksinlere maruz kalmayı da azaltabiliriz. Bunlar koroner arter hastalığının yükünü azaltmaya yardımcı olabilecek risk faktörlerinden bazılarıdır.
En yaygın kardiyovasküler hastalık türleri nelerdir ve hangi semptomlar, tanılar ve tedaviler mevcuttur?
Dr.Sukriti Bhalla: En sık görülen kalp hastalıkları; koroner arter hastalığı, yapısal kalp hastalığı ve doğumda mevcut olan bazı genetik veya ailesel kalp rahatsızlıkları olarak ayrılabilir. Koroner arter hastalığı çarpıntı, terleme, nefes darlığı, yorgunluk gibi belirtilerle kendini gösterir. Bir kapakçık sorunu veya kalpte bir delik içerebilen yapısal kalp hastalığı, göğüste ağırlık, çarpıntı ve nefes darlığı gibi farklı semptomlar gösterir. Hipertansif kalp hastalığı ve hamileliğin neden olduğu kalp hastalığı gibi başka türleri de vardır ve kategoriler farklı olsa da nefes darlığı, çarpıntı ve aşırı yorgunluk gibi birçok semptom örtüşür.
Genç nüfusta kalp hastalığı vakalarının artmasıyla birlikte, bu eğilime katkıda bulunan temel risk faktörleri nelerdir?
Dr. Sukriti Bhalla: Genç nüfusun yediklerine dikkat etmesi gerekiyor. Aşırı palm yağı tüketimi, kızarmış yiyecekler ve sağlıksız beslenme alışkanlıkları riskleri artırır. Sağlıklı kiloyu korumak, düzenli egzersiz yapmak, sigaradan kaçınmak, alkol alımını azaltmak ve zararlı maddelerden kaçınmak çok önemlidir. Spor salonuna gidenler kalbe zarar verebileceğinden metabolik steroid kullanımı konusunda dikkatli olmalıdır. Bazı protein takviyeleri bile dilate kardiyomiyopatiye yol açabilir. Gençlerin bu riskleri anlamaları ve düzenli kardiyoloji kontrollerini yaptırmaları gerekiyor.
Genetiğin kalp hastalığında oynadığı rol nedir ve ailesinde kalp sorunları geçmişi olan bireylerin özel önleyici tedbirler alması gerekir mi?
Dr.Sukriti Bhalla: Genetik önemlidir. Ailenizde kalp hastalığı öyküsü varsa (diyelim ki babanız 50 yaşında kalp krizi geçirdi), 40 yaşında da kalp krizi geçirme ihtimaliniz var. Yüksek kolesterol, lipoprotein(a) ve homosistein seviyeleri gibi genetik faktörler riski artırabilir. Bu nedenle bu tür geçmişi olan bireylerin daha erken ve sık sağlık kontrollerinden geçmeleri, hipertansiyon, diyabet gibi metabolik hastalıkları kontrol altında tutmaları gerekmektedir.
Tıbbi sağlık cihazları ve teletıp gibi teknolojiler kalp hastalıklarının yönetimini ve önlenmesini nasıl etkiledi?
Dr.Sukriti Bhalla: Teknoloji önemli bir rol oynadı. Artık pek çok genç adımlarını ve kalp atışlarını takip eden dijital saatler ve telefonlar kullanıyor. Bazı cihazlar elektrokardiyogram (EKG) izleme bile sunuyor. Bu, potansiyel sorunların erken tespit edilmesine yardımcı olabilir. Ancak internet çok fazla bilgi sunsa da, kendi kendine teşhis koymak yerine semptomları doğrulamak ve bir kardiyoloğa danışmak önemlidir.
Kadınlarda kalp hastalığı belirtileri genellikle erkeklerdekinden farklıdır. Kadınlar kalp sorunları söz konusu olduğunda özellikle nelere dikkat etmelidir? Kadınlarda kalp hastalığı neden bazen eksik teşhis ediliyor?
Dr.Sukriti Bhalla: Kadınlar genellikle semptomlarını hafife alıyor ve uzun süre östrojenin koruyucu etkisinden faydalandık. Ancak hormonal tedavilerin kullanımının yanı sıra sigara ve alkol tüketiminin artmasıyla birlikte kadınların daha erken yaşta kalp hastalığına yakalanma riski artık daha yüksek. Örneğin hamile kadınlar, yalnızca düşük hemoglobin nedeniyle değil aynı zamanda hamileliğin neden olduğu kardiyomiyopati nedeniyle de nefes darlığı yaşayabilir ve bu durum zamanında tedavi edilirse geri döndürülebilir.
Çocuklarda en sık görülen doğumsal kalp rahatsızlıkları nelerdir ve nasıl erken teşhis edilebilir?
Dr.Sukriti Bhalla: Konjenital kalp hastalıkları arasında atriyal septal defektler, ventriküler septal defektler, Fallot tetralojisi ve büyük arterlerin transpozisyonu ve diğerleri yer alır. Bunlar artık doğumdan önce fetal ekokardiyogramlarla erken tespit edilebiliyor. Ailede kalp hastalığı öyküsü varsa genetik testler ve erken ekokardiyogramlar, çocuk doğmadan önce bu durumların belirlenmesine yardımcı olabilir.
COVID-19’un, özellikle önceden kalp rahatsızlığı olan kişiler için kalp sağlığı üzerindeki etkisi nedir? COVİD-19’dan iyileşen kişilerde uzun vadeli kardiyovasküler etkiler var mıdır ve ne gibi önlemler alınmalıdır?
Dr. Sukriti Bhalla: COVID-19 birçok insanı trombojenik bir duruma sokarak koagülopatiye yol açtı ve bu da trombotik olaylara ve kardiyovasküler komplikasyonlara neden oldu. Pandemi sırasında genç hastalarda miyokardit (MIS) vakaları da dahil olmak üzere pek çok kardiyovasküler sorun gözlemlemiş olsak da, hâlâ COVID-19’un uzun vadeli kalp hastalığına ne kadar katkıda bulunduğunu kesin olarak belirtmek için yeterli veriye sahip değiliz. KOVİD hastası olan veya aşı olan kişiler, kolesterol düzeylerinin yükselmesi, diyabetin başlaması veya göğüs ağrısı gibi sağlıklarındaki değişiklikleri izlemeli ve erken teşhis ve tedaviye başvurmalıdır.
Kardiyovasküler bakımı iyileştirmek için yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi nasıl kullanılıyor?
Dr. Sukriti Bhalla: Yapay zeka, erken teşhis ve hasta eğitimine yardımcı olmak da dahil olmak üzere birçok alanda yardımcı oldu. Ancak aynı zamanda çok fazla yanlış bilgi de var; bu nedenle insanların internette okuduklarına dayanarak bir sonuca varmadan önce bir doktora danışmaları gerekiyor. Yapay zeka, sağlık uzmanlarıyla işbirliği içinde akıllıca kullanılmalıdır.