ABD, son aylarda ulusal güvenliği gerekçe göstererek Çin’in en gelişmiş yarı iletkenlere ve bunları yapmak için gereken ekipman ve yeteneğe erişimini engellemek için harekete geçti.
Çin, ABD’yi “teknolojik terörizm” ve ekonomik büyümesini haksız yere engellemekle suçlayarak bu endişeleri reddetti. ABD’nin çevreleme önlemlerine karşı koymaya çalıştı.
AFP, sözde “yarı iletken savaşları”ndaki temel konulara bir göz atıyor:
Cips neden önemlidir?
Mikroçipler, modern küresel ekonominin can damarıdır: Küçük silikon dilimleri, LED ampuller ve çamaşır makinelerinden arabalara ve akıllı telefonlara kadar her tür elektronikte bulunur.
Ayrıca sağlık, kanun ve düzen ve kamu hizmetleri gibi temel hizmetler için de kritik öneme sahiptir.
Geçen yıl yayınlanan bir McKinsey raporuna göre, küresel olarak yarı iletkenlerin 2030 yılına kadar 1 trilyon dolarlık (kabaca 81,78,400 Rs) bir endüstri haline geleceği tahmin ediliyor.
Onların temel doğası, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan ve devasa elektronik üretim üssü için sürekli bir yabancı çip arzına dayanan Çin’den daha görünür değildir.
2021’de Çin, petrole harcadığından daha fazla olan 430 milyar dolar (kabaca 35.16.200 crore) değerinde yarı iletken ithal etti.
Neden Çin’i hedef alıyorsunuz?
iPhone’ların, Tesla’ların ve PlayStation’ların ötesinde, en güçlü çipler, yapay zeka gibi ileri teknolojilerin yanı sıra hipersonik füzeler ve gizli savaş uçakları gibi en son silahların geliştirilmesi için çok önemlidir.
Washington, geçen yıl “askeri uygulamalara sahip hassas teknolojilerin” Çin silahlı kuvvetleri ve istihbarat ve güvenlik servisleri tarafından ele geçirilmesini önlemeyi amaçladıklarını söyleyerek bir dizi ihracat kontrolü uygulamaya koydu.
Hollanda hükümeti de bu yıl Mart ayında ulusal güvenliği gerekçe göstererek aynı şeyi yaptı ve askeri kullanımı önlemek için yabancı satışlara denetimler getirdi.
Aynı ay Japonya, “teknolojilerin askeri olarak saptırılmasını” önlemeyi amaçlayan benzer önlemleri açıkladı.
Bir NATO üyesi olan Hollanda ve ABD’nin anlaşma müttefiki olan Japonya Çin’in adını vermedi, ancak kısıtlamaları Pekin’i çileden çıkardı.
Kısıtlamalar, diğer uygulamaların yanı sıra süper bilgisayarlar, üst düzey askeri teçhizat ve AI geliştirme için kullanılabilecek en gelişmiş çipleri ve çip yapım teknolojisini hedefliyor.
Çin neden endişeli?
Çip üretimi son derece karmaşıktır ve tipik olarak çok sayıda ülkeyi kapsar.
Ancak birçok aşama ABD girdilerine bağlıyken, diğer önemli oyuncular Japon şirketleri ve silikon gofretler üzerine desenler basan litografi makinelerinin üretimine hakim olan Hollanda’nın ASML’si.
Bu, üçlüye küresel yarı iletken endüstrisi üzerinde büyük bir etki sağlar.
“Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology” kitabının yazarı Chris Miller AFP’ye verdiği demeçte, “Çin’in erişimini kaybettiği araçlara eşit derecede yetenekli yerel alternatifler geliştirmesi yıllar alacak.”
“Kolay olsaydı Çinli firmalar çoktan yapardı.”
Yaptırımlar nasıl etkiledi?
Çinli çip şirketleri, darbeyi yumuşatmak için geçen yıl Ekim ayında ABD ihracat kontrolleri öncesinde bileşenleri ve makineleri stokladı.
Ancak büyük bir çip firması AFP’ye, envanter bittiğinde veya onarıma ihtiyaç duyduğunda kontrollerin zarar görmeye başlayacağını söyledi.
Aniden çiplere erişimi garanti edemez hale gelen bazı Çinli şirketler, kazançlı yabancı sözleşmelerin buharlaştığını gördü ve onları işleri kısmaya ve genişleme planlarını dondurmaya zorladı.
ABD, Hollanda ve Japonya’daki bordürler, Yangtze Bellek Teknolojisi (YMTC) de dahil olmak üzere Çin’in en büyük çip üreticilerinden bazılarını doğrudan vurdu.
Yaptırımların ısırmaya başlamasının en büyük yollarından biri, Çin’in güvendiği bir yetenek havuzunu kurutmaktır.
Çinli çip şirketlerine yönelik yakın tarihli bir yarı resmi anket, 2024 yılına kadar 800.000 yabancı işçiye ihtiyaç duyulacağını tahmin ediyor; bu, Washington’ın “ABD’li kişilerin” Çin’in yarı iletken endüstrisinde çalışmasını kısıtlayarak kapatmayı zorlaştırdığı bir boşluk.
Çin nasıl yanıt verdi?
Pekin, yarı iletkenlerde kendine güvenme çabalarını hızlandırma sözü vererek öfke ve meydan okumayla tepki gösterdi.
Etkili Çin Bilimler Akademisi’ndeki iki yarı iletken araştırmacı, ABD sınırlarını aşmak için Şubat ayında, Pekin’e yatırımları yüksek kaliteli yeteneklere ve orijinal araştırmalara daha etkin bir şekilde yönlendirmesini tavsiye eden bir plan sundu.
Potansiyel bir stratejinin yeniden düşünülmesine işaret etti ve ana yararlanıcılarından biri YMTC gibi görünüyor.
Şirket kayıtları, ABD yaptırımlı firmanın yeni ihracat kontrollerinin yürürlüğe girmesinden bu yana 7.1 milyar $ (kabaca 58.100 Rs) enjeksiyon aldığını gösteriyor.
Çin için cevap daha fazla yatırım mı?
Çin’in bir yerli sanayinin gelişimine pompaladığı on milyarlarca dolar henüz pek meyve vermedi.
Çin, 2025 yılına kadar yüzde 70 çip kendi kendine yeterliliğe ulaşmayı hedeflemişti, ancak bazı düşünce kuruluşları şu anda talebin yüzde 20’sinin altında olduğunu tahmin ediyor.
Hong Kong merkezli MegaTrust Investment’ın kurucu ortağı Qi Wang, bunun yerine israf, dolandırıcılık ve yetenek kıtlığına işaret ederek “Sorun para değil” dedi.
East-West Futures danışmanlık direktörü John Lee, “Çin’in endüstri için devlet desteğini ikiye katlamak dışında iyi bir seçeneği yok” dedi.
Uzmanlar, Çin’in kendi kendine yeterlilik hedefine pekala ulaşabileceğini, ancak bu tür engeller karşısında çok daha uzun süreceğini söylüyor.
Microsoft’un kurucu ortağı Bill Gates, Mart ayında bir podcast’te “ABD’nin Çin’in büyük çiplere sahip olmasını engellemede başarılı olacağını düşünmüyorum” dedi.
“Onları kendilerininkini yapmak için zaman ve bir sürü para harcamaya zorlayacağız.”