İlk bakışta Johannes Vermeer’in başyapıtı “İnci Küpeli Kız”ın modern bir yorumu gibi görünüyor. Ama daha yakından bakın ve işler biraz tuhaflaşıyor.
İlk olarak, Hollanda’nın Lahey kentindeki Mauritshuis müzesinde asılı duran görüntüde iki adet parlayan küpe var. Ve yüzündeki çiller aslında biraz insanlık dışı bir kırmızı tonu değil mi?
Bunun nedeni, Amsterdam’daki Rijksmuseum’daki büyük bir Vermeer gösterisi için ödünç verildiği sırada orijinal 1665’in yerini alan birkaç hayran rekreasyonundan biri olan çalışmanın yapay zeka (AI) kullanılarak yapılmış olmasıdır.
Varlığı, Mauritshuis’in kutsal salonlarına ait olup olmadığı ve sanat olarak sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağına dair sorularla şiddetli bir tartışmayı ateşledi.
Mauritshuis basın sözcüsü Boris de Munnick, AFP’ye “Tartışmalı bir konu, bu yüzden insanlar onun yanında ya da karşısında” dedi.
“Bunu seçen insanlar beğendiler, yapay zeka olduğunu biliyorlardı ama biz yaratımı beğendik. Bu yüzden onu seçtik ve astık.”
-‘İnanılmaz hakaret’-
Berlin merkezli dijital yaratıcısı Julian van Dieken, Mauritshuis’in insanlardan “İncili Kızım” adlı enstalasyon için ünlü tablonun kendi versiyonlarını göndermelerini istemesinin ardından fotoğrafı gönderdi.
Van Dieken, internetten milyonlarca görüntü kullanarak bir istem temelinde karmaşık resimler oluşturabilen AI aracı Midjourney ve Photoshop’u kullandığını söyledi.
Mauritshuis daha sonra bunu hayranlar tarafından sunulan 3.482 fotoğraftan biri olarak seçti ve normalde “İnci Küpeli Kız”ın bulunduğu odaya basılacak ve fiziksel olarak asılacaktı.
Van Dieken Instagram’da “Bir müzede görmek gerçeküstü” diye yazdı.
Gelişmekte olan sanatçılar, “Kızı” kukladan dinozora ve bir parça meyveye kadar çeşitli tarzlarda tasvir eden, üç ile 94 yaşları arasında değişiyordu.
Ancak yapay zeka tarafından oluşturulan bir görüntüyü seçme kararı bir tepkiye yol açtı.
Bir sanatçı, Mauritshuis sergisinin Instagram akışında bunun “utanç verici ve inanılmaz bir hakaret” olduğunu söyledi ve düzinelerce sanatçı bir araya geldi.
Yaygın bir şikayet, yapay zeka araçlarının diğer sanatçıların eserlerini yapay olarak oluşturulmuş görüntüler için temel olarak kullanarak telif haklarını ihlal edebilmesiydi.
Avrupa Yapay Zeka Düzenleme Birliği’nden sanatçı Eva Toorenent, “etik olmayan teknoloji” dediği şeyi eleştirdi.
Hollandalı De Volkskrant gazetesi, “İnsan sanatçıların çalışmaları olmadan, bu program hiçbir şekilde eser üretemezdi” dedi.
– ‘Sanat nedir?’ –
“Bu çok zor bir soru – sanat nedir ve sanat değildir?” dedi Mauritshuis’den de Munnick.
Ancak koleksiyonunda üç Vermeer ve neredeyse bir düzine Rembrandt bulunan müzenin yapay zeka konusunda sanatsal bir açıklama yapmak için kasıtlı olarak yola çıkmadığı konusunda ısrar etti.
“Görüşümüz, bunun güzel bir resim olduğunu düşünüyoruz, bunun yaratıcı bir süreç olduğunu düşünüyoruz” dedi. “Yapay zekanın bir sanat müzesine ait olup olmadığını tartışacak müze biz değiliz.”
Yine de “yakından çillerin biraz ürkütücü olduğunu görüyorsunuz” diye itiraf etti.
Mauritshuis’e gelen ziyaretçilerin eşit olarak bölündüğünü de sözlerine ekledi.
“Genç insanlar, yeniliklerin yapay zeka olduğunu söyleme eğiliminde. Yaşlı insanlar bazen daha geleneksel tabloları sevdiğimizi söylüyor.”
Mauritshuis, Nisan ayında gerçek “Kız” ın dönüşünü dört gözle beklediklerini de sözlerine ekledi. Tablonun ünü son yıllarda ABD’li yazar Tracy Chevalier’in 1999 tarihli bir romanı ve ardından gelen bir Hollywood filmi sayesinde arttı.
“Eh, (Rijksmuseum) sergisinde çok güzel… Ama evdeyken çok mutlu olacağız.”