Les élèves du primaire d’aujourd’hui n’ont plus de grands-pères et de grands-mères résistants, qui se sont « trompés » ou qui sont morts dans un camp. A-t-on encore du sens, 83 ans après le début de la Seconde Guerre mondiale, de confronter les enfants à la guerre ?
Of je je kind op 4 mei naar een herdenking meeneemt of naar een televisie-uitzending laat kijken, bepaal jij als ouder. Er is geen sprake van goed of fout. Je geeft je kind de normen en waarden mee die jij belangrijk vindt, zegt kinderpsycholoog en trauma-expert Marijke Uithol.
Wil je graag dat je kind er iets van meekrijgt, praat er dan eerst over en zorg ervoor dat je woorden aansluiten bij wat een kind kan begrijpen, zegt Uithol.
« Het referentiekader van een kind vul je met dat wat het kan begrijpen. Een kind van vier vertel je niet over concentratiekampen, maar die kan ruzies, pesten en spullen afpakken wel goed begrijpen. En oudere kinderen begrijpen wat groepsdruk kan doen en hoe je soms meedoet met dingen die je niet wil. »
Bereid je kind voor, want rituelen geven rust
Zet je kind niet onvoorbereid voor de tv om gedwongen twee minuten stil te zijn, en neem het ook niet mee naar de Dam zonder enige voorkennis of uitleg, zegt Uithol. « Door zoiets te doen, wil je je kind jouw waarden bijbrengen. Bereid het dan ook vooraf voor, én bespreek het achteraf. »
Een Syrische jongen van tien die vertelt dat hij zich in de badkamer moest opsluiten omdat er bommen vielen: dat maakt indruk.
Leg uit wat jullie gaan doen, en kijk hoe je kind erop reageert. Als die reactie heftig is, dan is dat prima. « Zo’n herdenking kan best indrukwekkend zijn, met dat getrompetter en iedereen die stil is. Leg dus van tevoren uit wat er gaat gebeuren. Omdat het ritueel voorspelbaar is, geeft het kinderen ook rust. Als een kind weet wat er gaat gebeuren, is het veel minder spannend. »
‘Alle zeilen bijzetten om vrijheid te behouden’
Op 4 mei vindt in Madurodam de Nationale Kinderherdenking plaats – compleet met twee minuten stilte en een stille tocht. Deze herdenking is begrijpelijk voor kinderen en wordt helemaal vormgegeven door kinderen zelf, vertelt organisator Dorien Korsten.
« De Tweede Wereldoorlog is lang geleden en ligt buiten hun belevingswereld. Maar een Syrische jongen van tien die vertelt dat hij zich in de badkamer moest opsluiten omdat er bommen vielen: dat maakt indruk. »
Maak geen opmerking als: ‘Waarom huil je nou, je was toen nog niet eens geboren’.
Maar waarom willen we dat kinderen die oorlogsverhalen horen? Korsten: « Er kan pas actie volgen als je een beetje begrijpt wat onderdrukking is, waar uitsluiting toe kan leiden en hoe het is om een ster te moeten dragen en naar een kamp te worden vervoerd. »
« Alleen zo kunnen we als samenleving de volgende stap zetten. Alleen zo leren we vriendelijk te zijn tegen vluchtelingen, verdraagzaam te zijn en niet mee te gaan in haat voor anderen. » We moeten alle zeilen bijzetten om de vrijheid die we nu hebben te behouden, zegt Korsten.
Kinderen leren toch wel over de oorlog
Interesse voor het thema leidt vaak tot mooie initiatieven, ziet psycholoog Uithol. Zo zamelen kinderen flessen in, stellen ze vragen en maken ze tekeningen.
« Maar soms voelen kinderen woede, onmacht of schuldgevoel bij dit thema. Praat daar dan over. Benoem de gevoelens van je kind zonder te oordelen en vraag ernaar. Maak geen opmerking als: ‘Waarom huil je nou, je was toen nog niet eens geboren’. »
Er zullen ook kinderen zijn die nooit een herdenking meemaken, die niets van 4 mei begrijpen en die van hun ouders niets meekrijgen over wat vrijheid betekent, zegt de traumapsycholoog. Maar ook zij zullen weten wat de Tweede Wereldoorlog was, omdat die diep in onze samenleving is verweven.
Denk aan steden vol herdenkingsbeelden, iemand die voor de grap een nazigroet nadoet, of een Duitser die op de weg voor mof wordt uitgescholden. Kinderen leren toch wel over de Tweede Wereldoorlog, of jij het thema nou zelf aankaart of niet.