Gökyüzündeki en parlak yıldızlardan biri olan Betelgeuse, Orion takımyıldızının sol üst kısmında yer alan kırmızı üstdev bir yıldızdır. Bizden 642 ışıkyılı uzaklıkta bulunan bu yıldızın parlaklığı, Güneş’ten yaklaşık 100.000 kat daha fazla ışık yayması gerektiğini gösteriyor. Son beş yılda beklenmedik kararması nedeniyle özellikle ilgi gördü.
Yıldız, 2019’un sonlarına doğru karardı ve 2020’nin ilk yarısında normal parlaklığa döndü. Genel olarak kararmanın Büyük Karartma adı verilen toz bulutunun neden olduğuna inanılıyor.
Gözlemler, Betelgeuse ve çevresinin davranışının anlaşılmasında, 5 km/s’lik görünür yüzey dönüşü, değişkenliğinin doğasına ilişkin modeller ve nabız örüntüleri gibi değişikliklere yol açmıştır.
Bilim insanları bunun nedeninin 1,17 güneş kütlesine sahip bir eşlik eden yıldız olabileceğini öne sürüyor. Bu, Betelgeuse yarıçapının yaklaşık 2,43 katı kadar bir yörünge gerektirir ve bölgede gözle görülür değişikliklere neden olan toz modülasyonuna neden olabilir.
“Çözümlerden biri, bunun yalnızca dış katmanların titreşiminin sonucu olduğunu öne sürüyor. Eğer öyleyse, bu, Betelgeuse’un beklenenden daha büyük ve evrimsel kolunda daha ileride olduğu ve önümüzdeki birkaç yüz yıl içinde bir süpernova patlamasının yakın olabileceği anlamına geliyor” diyor.
Ekip, Betelgeuse’un uzun vadeli değişkenliğine ilişkin en olası açıklamanın, α Ori B (Betelgeuse, α Orionis alternatif adını kullanır) adı verilen düşük kütleli bir yoldaş yıldız olduğu sonucuna vardı. Bu ikili yıldızın, sistemi çevreleyen toz tarafından modüle edilmiş olması ve yoldaşın geçiş halindeyken tozun parlaklığının azalmasına neden olması mümkündür.
α Ori B hipotezi doğrulanırsa Betelgeuse’un evriminin anlaşılmasında önemli bir etkisi olacaktır. Karartmanın nedeni α Ori B ise, bu, Betelgeuse’un süpernovaya dönüşmeden önce biraz zamanı kaldığı anlamına gelir.
Betelgeuse’un ışık eğrisi, yaklaşık 2100 günlük uzun bir ikincil dönem (LSP) sergiliyor. Bu, Hertzsprung-Russell diyagramının kırmızı dev kolundaki yıldızlar için alışılmadık bir durum değildir ve birkaç yüz günden binlerce güne kadar değişebilir. Ancak bugüne kadar LSP’nin altında yatan mekanizma bilinmemektedir. LSP’nin süresinin genellikle yıldızın radyal titreşiminden birkaç on kat daha yavaş görünmesi dikkat çekicidir.
Jared A. Goldberg ve ekibi tarafından yayınlanan yeni bir makalenin odak noktası, Betelgeuse’deki bu uzun vadeli değişkenliğin doğasıdır.