Helsinki Üniversitesi’ndeki gökbilimciler, yakındaki yıldız V889 Herculis’in dönüş profilini incelerken şaşırtıcı bir keşifte bulundu. Herkül takımyıldızında yaklaşık 115 ışıkyılı uzaklıkta bulunan bu güneş benzeri yıldız, Güneş’inkinden önemli ölçüde farklı olan alışılmadık bir dönüş profili sergiledi.
Güneş ekvatorda en hızlı dönerken, yüksek enlemlerde dönüş hızı yavaşlar ve kutup bölgelerinde en yavaş olur. Bununla birlikte, V889 Herculis yaklaşık 40 derecelik bir enlemde en hızlı şekilde dönerken, hem ekvator hem de kutup bölgeleri daha yavaş döner. Benzer bir dönüş profili başka hiçbir yıldızda gözlemlenmedi ve bilgisayar simülasyonlarında bile tahmin edilemedi.
“İstatistiksel yöntemi, Helsinki Üniversitesi’nde uzun yıllardır incelenen tanıdık bir yıldızdan gelen verilere uyguladık. Yıldızların dönüşünde bu tür anormallikler görmeyi beklemiyorduk. V889 Herculis’in dönüş profilindeki anormallikler, yıldız dinamikleri ve manyetik dinamo konusundaki anlayışımızın yetersiz olduğunu gösteriyor” diye açıklıyor çalışmayı koordine eden araştırmacı Mikko Tuomi.
Yıldızlar, çekirdeklerindeki nükleer reaksiyonların yarattığı basınç ile kendi yerçekimi arasında denge halindeki plazmadan oluşan dinamik nesnelerdir. Yıldızın dönüşü tüm enlemlerde sabit değildir, buna diferansiyel dönüş denir. Bu etki, yerel dönüş hızını etkileyen konveksiyondan kaynaklanır. Ancak yıldızın kütlesi, yaşı, kimyasal bileşimi, dönme periyodu ve manyetik alanı gibi birçok faktör dönüşü etkiler ve diferansiyel dönüş profillerinde değişikliklere yol açar.
Şu ana kadar dönüş profili incelenebilen tek yıldız Güneş’ti. Helsinki Üniversitesi’ndeki gökbilimciler tarafından geliştirilen yeni bir yöntem, diğer yıldızların dönüş profillerinin incelenmesini mümkün kılıyor. Ayrıca, ekvatordan kutuplara dönüş hızında küçük farklılıklar olan, katı bir cisim gibi dönüyor gibi görünen Hydra takımyıldızındaki başka bir genç yıldız olan LQ Hydrae’nin dönüş profilini de belirlediler.
Araştırmacılar sonuçlarını Fairborn Gözlemevi’ndeki hedef yıldızların gözlemlerine dayandırdılar. Yıldızların parlaklığı yaklaşık 30 yıldır robotik teleskoplar kullanılarak izleniyor ve bu da yıldızların uzun zaman dilimlerindeki davranışları hakkında bilgi sağlıyor.
“Yıllardır bu proje yakın yıldızların davranışlarını anlama açısından son derece değerliydi. Motivasyon ister genç aktif yıldızların dönüşünü ve özelliklerini incelemek olsun, ister yıldızların ve gezegenlerin doğasını anlamak olsun, Fairborn Gözlemevi’nin gözlemleri çok önemliydi. Büyük uzay gözlemevleri çağında bile, 40 santimetrelik küçük yer tabanlı teleskoplar kullanarak yıldız astrofiziği hakkında temel bilgileri elde edebilmemiz şaşırtıcı” diye belirtiyor Tuomey.
Hedef yıldızlar V889 Herculis ve LQ Hydrae, birçok yönden genç Güneş’e benzeyen yaklaşık 50 milyon yıllık yıldızlardır. Her ikisi de çok hızlı bir şekilde dönüyor ve dönüş süreleri yalnızca bir buçuk gün kadar sürüyor. Dönme profilleri de dahil olmak üzere yıldız astrofiziğinin anlaşılması, güneş lekeleri ve patlamalar gibi güneş yüzeyindeki aktivitenin neden olduğu olayları tahmin etmek için önemlidir.