Mayıs ayındaki bir güneş fırtınası, yalnızca dünya çapında gece gökyüzünü aydınlatan renkli auroralara değil, aynı zamanda yörüngede kaosa da neden oldu. Üst atmosferin ani kalınlaşması karşısında binlerce uydu, irtifayı korumak için aynı anda manevra yapmak zorunda kaldı.
Araştırmaya göre, alçak Dünya yörüngesindeki (uzayın 2.000 kilometre yüksekliğe kadar olan bölgeleri) uydular ve uzay enkazları, dört gün süren fırtına sırasında günde 180 metre hızla Dünya’ya doğru düştü.
İrtifa kaybını telafi etmek için binlerce uzay aracı aynı anda motorlarını ateşlemeye başladı. Bu toplu manevra, çarpışma önleme sistemlerinin uyduların değişen yörüngelerine ayak uyduramaması nedeniyle tehlikeli durumlara yol açabilir.
7 Mayıs’tan 10 Mayıs’a kadar Dünya’yı vuran güneş fırtınası, Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nin (NOAA) güneş fırtınalarının şiddetini derecelendirmek için kullandığı beş puanlık ölçekte en yüksek seviye olan G5 yoğunluğuna ulaştı. Bu, 2003’ten bu yana Dünya’yı vuran en güçlü güneş fırtınasıydı.
Ancak makalenin yazarları, gezegenin etrafındaki çevrenin o zamandan bu yana büyük ölçüde değiştiğini kaydetti. Yirmi yıl önce Dünya’nın yörüngesinde yalnızca birkaç yüz uydu varsa, bugün binlercesi var. Yazarlar “alçak Dünya yörüngesindeki aktif yüklerin” sayısını 10.000 nesne olarak tahmin ediyor.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden çalışma yazarları William Parker ve Richard Linares, “Mayıs 2024’teki jeomanyetik fırtına, ticari küçük uyduların hakim olduğu alçak Dünya yörüngesindeki uydu operasyonlarında yeni bir paradigma sırasında meydana gelen ilk büyük fırtınaydı” diye yazıyor.
Güneş’ten gelen güçlü yüklü gaz emisyonlarının neden olduğu güneş fırtınaları, Dünyanın manyetik alanını bozar. Sonuç olarak, yüklü güneş parçacıkları atmosferin derinliklerine nüfuz ederek hava molekülleriyle etkileşime giriyor. Bu etkileşimler kuzey ve güney ışıklarını üretir, aynı zamanda atmosferi ısıtır ve şişmesine neden olur. Sonuç olarak, uyduların yörüngede olduğu rakımlarda seyreltilmiş artık gazların yoğunluğu artar. Çok daha yoğun bir ortamla mücadele eden uydular, irtifa kaybetmeye başlıyor.
Makale, Mayıs fırtınasından önceki uzay hava durumu tahminlerinin, olayın süresini ve yoğunluğunu doğru bir şekilde tahmin etmekte başarısız olduğunu ve bu durumun uydu çarpışmalarını tahmin etmeyi neredeyse imkansız hale getirdiğini belirtiyor.
“Fırtına, alçak Dünya yörüngesindeki uyduların yörüngelerinde büyük, öngörülemeyen rahatsızlıklar yarattığı için mevcut yaklaşım değerlendirme altyapısına önemli bir zorluk oluşturdu. Otomatik bir irtifa tutma programı, alçak Dünya yörüngesindeki tüm aktif uyduların neredeyse yarısını güneş fırtınasının etkisine yanıt olarak aynı anda manevra yapmaya zorladı. Uyduların sayısı ve eşzamanlı manevralarının birleşimi, fırtına sırasında ve takip eden günlerde potansiyel yaklaşımların belirlenmesini çok zorlaştırdı” diye yazıyor yazarlar.
Öte yandan fırtına, başarısız uydular ve enkazların atmosferin derinliklerine doğru sarmal bir şekilde ilerlemesi nedeniyle Dünya’nın yörüngesindeki bazı uzay enkazlarının temizlenmesine yardımcı oldu. Yazarlar, fırtına sırasında binlerce uzay enkazı nesnesinin birkaç kilometre irtifa kaybettiğini tahmin ediyor.
Mevcut 11 yıllık güneş döngüsünün 2024’ün sonlarında veya 2025’in başlarında zirveye ulaşması beklendiğinden, önümüzdeki aylarda daha güçlü güneş fırtınaları beklenebilir.