NASA’nın Mars Odyssey yörünge aracı, 100.000 yörüngeye yaklaşan devasa yanardağı yakaladı

NASA’nın en uzun ömürlü Mars robotu 30 Haziran’da yeni bir dönüm noktasına ulaşmak üzere: 23 yıl önce fırlatılmasından bu yana Kızıl Gezegen etrafında 100.000 tur. Bu süre zarfında, 2001 Mars Odyssey yörünge aracı Mars yüzeyindeki mineralleri ve buzları haritalıyor, gelecekteki görevler için iniş yerleri belirliyor ve NASA’nın keşif araçlarından ve iniş araçlarından Dünya’ya veri iletiyordu.

Bilim insanları kısa süre önce yörünge aracının kamerasını kullanarak güneş sistemindeki en yüksek yanardağ olan Olympus Mons’un nefes kesici yeni bir görüntüsünü çekti. Görüntü, Odyssey ekibinin gezegenin ufkunun yüksek irtifadan görüntülerini sağlamaya yönelik devam eden çabalarının bir parçası. (Bu görüşlerden ilki 2023’ün sonlarında yayınlandı.) Dünya astronotlarının Uluslararası Uzay İstasyonuna binme perspektifine benzer şekilde, bu görüntü bilim adamlarının Mars’taki bulutlar ve havadaki toz hakkında daha fazla bilgi edinmesine olanak tanıyor.

11 Mart’ta çekilen en yeni ufuk görüntüsü Olympus Mons’u tüm ihtişamıyla yakalıyor. 373 mil (600 kilometre) boyunca uzanan bir tabana sahip olan kalkan yanardağı, 17 mil (27 kilometre) yüksekliğe kadar yükseliyor.

“Normalde Olympus Mons’u yukarıdan dar şeritler halinde görürüz, ancak uzay aracını ufka doğru çevirerek manzaranın üzerinde ne kadar büyük göründüğünü tek bir görüntüde görebiliriz,” dedi Odyssey’nin proje bilimcisi, NASA’nın Güney Kaliforniya’daki Jet Propulsion Laboratuvarı’ndan ve görevi yöneten Jeffrey Plaut. “Görüntü muhteşem olmakla kalmıyor, aynı zamanda bize eşsiz bilimsel veriler de sağlıyor.”

Bu tür görüntüler bulutların ve tozun dondurulmuş görüntüsünü sunmanın yanı sıra, birçok mevsim boyunca alındığında bilim insanlarına Mars atmosferi hakkında daha ayrıntılı bir anlayış sağlayabilir.

Atmosferin dibindeki mavimsi beyaz bir şerit, toz fırtınalarının genellikle hızlanmaya başladığı sonbaharın başlarında bu bölgede ne kadar toz bulunduğunu gösteriyor. Bunun üzerindeki morumsu tabaka muhtemelen gezegenin kırmızı tozu ile bazı mavimsi su buzu bulutlarının karışımından kaynaklanıyordu. Son olarak, görüntünün üst kısmına doğru, su buzu bulutlarının gökyüzüne yaklaşık 31 mil (50 kilometre) kadar ulaştığı yerde mavi-yeşil bir katman görülebiliyor.

Fotoğrafı nasıl çektiler

Arthur C. Clarke’ın klasik bilimkurgu romanı “2001: Bir Uzay Destanı”ndan adını alan yörünge aracı, sahneyi Arizona Eyalet Üniversitesi’nin Tempe’de inşa ettiği ve işlettiği Termal Emisyon Görüntüleme Sistemi veya THEMIS adlı ısıya duyarlı bir kamerayla yakaladı. Ancak kameranın yüzeye bakması amaçlandığı için ufuk çekimi yapmak ekstra planlama gerektiriyor.

Odyssey, uzay aracının etrafına yerleştirilen iticileri ateşleyerek THEMIS’i yüzeyin farklı noktalarına yöneltebilecek veya hatta yavaşça dönerek Mars’ın minik uyduları Phobos ve Deimos’u görüntüleyebilecek.

Son ufuk görüntüleme, yıllar önce NASA’nın 2008’deki Phoenix misyonunun ve 2012’deki Curiosity gezgininin inişleri sırasında bir deney olarak düşünülmüştü. Bu misyonların inişinden önceki ve sonraki diğer Mars inişlerinde olduğu gibi, Odyssey, uzay aracı olarak veri aktarımında önemli bir rol oynadı. yüzeye doğru fırladı.

Hayati mühendislik verilerini Dünya’ya iletmek için Odyssey’nin anteninin yeni gelen uzay aracına ve iniş elipslerine doğru yöneltilmesi gerekiyordu. Bilim insanları, Odyssey’nin anteninin görev için konumlandırılmasının THEMIS’in gezegenin ufkuna doğru yöneltileceği anlamına geldiğini fark ettiklerinde meraklandılar.

“Sadece kamerayı açıp nasıl göründüğüne bakmaya karar verdik,” dedi Odyssey’nin görev operasyonları uzay aracı mühendisi, Denver’daki Lockheed Martin Space’ten Steve Sanders. Lockheed Martin, Odyssey’i inşa etti ve JPL’deki görev liderleriyle birlikte günlük operasyonları yürütmeye yardımcı oluyor. “Bu deneylere dayanarak, gezegenin etrafında dolaşırken THEMIS’in görüş alanının ufukta merkezlenmesini sağlayan bir dizi tasarladık.”

Uzun bir uzay yolculuğunun sırrı

Odyssey’nin Dünya dışındaki bir gezegenin yörüngesinde sürekli olarak görev yapan en uzun süreli misyon olmasının sırrı nedir?

Sanders, “Fizik bizim için çok fazla zor iş yapıyor” dedi. “Ama tekrar tekrar yönetmemiz gereken incelikler var.”

Bu değişkenler yakıt, güneş enerjisi ve sıcaklığı içerir. Odyssey’in yakıtını (hidrazin gazı) tasarruflu kullandığından emin olmak için, uzay aracında yakıt göstergesi bulunmadığından mühendislerin ne kadar yakıt kaldığını hesaplamaları gerekiyor. Odyssey, aletlerini ve elektroniklerini çalıştırmak için güneş enerjisine güveniyor. Bu güç, uzay aracı yörünge başına yaklaşık 15 dakika boyunca Mars’ın arkasında kaybolduğunda değişir. Ve Odyssey’in tüm enstrümanlarının düzgün çalışması için sıcaklıkların dengeli kalması gerekiyor.

Odyssey’in proje yöneticisi JPL’den Joseph Hunt, “Bilimsel planlama ve yürütmenin tarihsel zaman çizelgesini ve yenilikçi mühendislik uygulamalarını korurken, bir görevi bu kadar uzun süre devam ettirmek dikkatli bir izleme gerektirir” dedi. “Önümüzdeki yıllarda daha fazla harika bilim toplamayı sabırsızlıkla bekliyoruz.”