Planlanan Otuz Metre Teleskobu (TMT) etrafındaki gerilimi hafifletme çabalarının bir parçası olarak, Hawaii’nin Maunakea yanardağında bulunan ilk teleskop tamamen hizmet dışı bırakıldı. Hawaii Üniversitesi’nin 36 inçlik Hoku Kea Teleskobu’nun (H?k?Ke?a) kaldırılması, Hawaii Üniversitesi ile Maunakea Yönetim ve Gözetim Ofisi arasındaki bir anlaşma kapsamında gerçekleştirildi.
Hareket, Yerli Hawaiililer için kutsal bir yer olan Maunakea’daki üç gözlemevini hizmet dışı bırakma planının bir parçası. 1960’lardan bu yana dağa 13 teleskop inşa edilmesi, kutsal alana yeni teleskoplar inşa etmenin saygısızlık olduğunu düşünen protestocular arasında öfkeye yol açtı.
Astronomi topluluğu, bilimsel araştırmaları yerel Hawaiililerin kültürel ihtiyaçları ile dengelemeye çalışıyor.
TMT’nin inşasına izin veren anlaşmanın bir parçası olarak Hawaii Üniversitesi, üç gözlemevinin hizmet dışı bırakılmasını kabul etti. Hoku Kea’nın hizmetten çıkarılması bu sürecin ilk aşamasıdır. Süreç dikkatli bir şekilde sökülmesini, gözlemevi kubbesinin ve ilgili binaların ve altyapının kaldırılmasını içeriyor. Alan orijinal durumuna getirilecek ve restorasyonun yerel yaban hayatı üzerindeki etkisini değerlendirmek üzere üç yıl boyunca izlenecek.
TMT’nin geleceği belirsizliğini koruyor. Ulusal Bilim Vakfı (NSF), projelerden yalnızca birine finansman sağlayabileceğini söyledi: Şili’deki TMT veya Dev Magellan Teleskobu (GMT). Kaybeden proje, yeterli özel finansmanın mevcut olması durumunda faaliyete devam edebilecek olsa da, TMT’nin Maunakea’daki kaderi şüpheli.
Nisan ayında başlayan Hoku Kea’nın hizmetten çıkarılması 1 milyon dolara mal oldu. Daha pahalı olanı, çok daha büyük olan ve 10,4 metre çapında bir radyo antenine sahip olan Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü Milimetre Altı Gözlemevi’nin (CSO) hizmet dışı bırakılmasıydı. Layton teleskobu adını gökbilimci Robert Layton’dan alan bu milimetre-altı teleskopun çanağı, 2023 Noelinden hemen önce söküldü. Kubbenin ve diğer gözlemevi altyapısının kaldırılması 4 milyon dolarlık maliyetle devam ediyor.
Kaldırılacak üçüncü teleskop, orijinal olarak İngiltere’ye ait olan ancak 2014 yılında Hawaii Üniversitesi’ne devredilen 3,8 metrelik bir teleskop olan UKIRT (Birleşik Krallık Kızılötesi Teleskobu) olacaktır. Şu anda otomatik modda çalışmaktadır.
Maunakea yetkilileriyle yapılan anlaşmaya göre, eğer TMT çalışmaya devam etmenin bir yolunu bulabilirse, 2033 yılına kadar iki teleskopun daha dağdan kaldırılması gerekiyor.