Alzheimer hastalığı vakaları dünya çapında artmaya devam ederken, bu ilerleyici nörolojik bozukluğun bireyler üzerindeki etkisine ilişkin endişeler de artıyor. Çeşitli beyin fonksiyonlarını bozan Alzheimer, bilişsel yeteneklerde ciddi bir düşüşe yol açarak hafızayı, karar vermeyi ve genel yaşam kalitesini etkiler. Vakalardaki artış genetik, yaşam tarzı seçimleri ve altta yatan tıbbi durumlar gibi faktörlerle bağlantılı.
Alzheimer’ın artan prevalansı ışığında semptomlarını anlamak, ilerlemesi ve önlenmesi önem kazanmıştır. Hastalığın karmaşıklıklarını daha derinlemesine incelemek için Fortis Hastanesi (Noida) Nöroloji Direktörü Dr. Jyoti Bala Sharma ile konuştuk.
Alzheimer: Nedir ve dikkat edilmesi gereken önemli uyarı işaretleri
Dr.Jyoti: Alzheimer hastalığı hafızayı, düşünmeyi ve davranışı etkileyen ilerleyici bir nörolojik hastalıktır. Demansın en yaygın şeklidir ve demans vakalarının %60-80’ini oluşturur, dünya çapında 50 milyondan fazla insanı etkiler ve her üç saniyede bir yeni kişiye tanı konur.
1. Hafıza kaybı: Yeni öğrenilen bilgileri, önemli tarihleri unutmak veya aynı bilgiyi tekrar tekrar istemek.
2.İletişim zorlukları: Doğru kelimeleri bulmakta, konuşmaları takip etmekte veya yazılı veya sözlü dili anlamakta zorluk çekmek.
3.Sorun çözme zorlukları: Soyut düşünme, karar verme veya zaman ve mekanı yargılamada zorluk.
4.Ruh hali değişiklikleri: Kolayca tedirgin olmak, kaygılı olmak veya depresif olmak, hızlı ruh hali değişimleri göstermek.
5.Kişilik değişiklikleri: Pasif, şüpheci veya içine kapanık olmak, faaliyetlere ilgisizlik göstermek.
6.Oryantasyon bozukluğu: Zamanı, yeri veya durumu anlamada zorluk.
7.Günlük aktivitelerde zorluk: Banyo yapma, giyinme veya yemek pişirme gibi günlük görevleri yerine getirmede sorun.
8.Görsel-mekansal sorunlar: Denge, koordinasyon veya görsel bilgilerin anlaşılmasında zorluk. Herkesin bir noktada bu belirtilerden bazılarını deneyimlediği unutulmamalıdır. Yine de, bu işaretlerin tutarlı bir modelini veya kombinasyonunu fark ederseniz, uygun bir değerlendirme ve rehberlik için bir sağlık uzmanına danışmalısınız.
İnsanlar yaşa bağlı normal hafıza kaybı ile Alzheimer’ın demansa yol açan erken belirtileri arasında nasıl ayrım yapabilir?
Dr.Jyoti: Herkesin bir noktada bu semptomlardan bazılarını deneyimlediği akılda tutulmalıdır, ancak bu belirtilerin tutarlı bir modelini veya kombinasyonunu fark ederseniz ve günlük yaşam aktivitelerini etkilemeye başlarsa, bu demansın erken bir belirtisidir. Bu hastaların doğru değerlendirme ve rehberlik için bir sağlık uzmanına danışması gerekir.
Genetik Alzheimer’da ne kadar rol oynuyor ve hangi genetik faktörler artan riskle bağlantılı?
Dr.Jyoti: Genetik Alzheimer hastalığında önemli bir rol oynar. Kesin nedenler hala tam olarak anlaşılamamış olsa da araştırmalar, Alzheimer gelişme riskine katkıda bulunan çeşitli genetik faktörleri tespit etmiştir.
1. Erken başlangıçlı Alzheimer: Bazı genetik mutasyonlar (APP, PS1, PS2) erken başlangıçlı Alzheimer’a (65 yaşından önce) neden olabilir.
2. Geç başlangıçlı Alzheimer: Çoklu genetik varyantlar (örn. APOE-e4), geç başlangıçlı Alzheimer (65 yaşından sonra) riskini artırır.
3. APOE-e4: APOE-e4 gen varyantı, geç başlangıçlı Alzheimer için en güçlü genetik risk faktörüdür.
4. Aile öyküsü: Birinci derece akrabada (ebeveyn veya kardeş) Alzheimer hastası olmak kişinin riskini artırır.
Genetik testler Alzheimer riskini belirlemede yardımcı olabilir mi?
Dr.Jyoti: Genetik testler öncelikle araştırma amacıyla veya erken başlangıçlı Alzheimer vakalarında kullanılır.
Başta tedavi ve önleme olmak üzere Alzheimer araştırmalarındaki son gelişmeleri paylaşabilir misiniz?
Dr.Jyoti: Alzheimer hastalığının tedavisi tipik olarak ilaçların, yaşam tarzı değişikliklerinin ve destekleyici bakımın bir kombinasyonunu içerir. Kolinesteraz inhibitörü ve memantin gibi ilaçlar AD tedavisinde faydalıdır. İlaçların dışında aşağıdakiler de yararlı olabilir:
Yaşam tarzı değişiklikleri:
1. Bilişsel uyarım: Zihinsel olarak uyarıcı faaliyetlerle meşgul olun (ör. bulmacalar, okuma).
2. Düzenli egzersiz yapın: Fiziksel aktivite bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir.
3. Sosyal katılım: Başkalarıyla bağlantıda kalın.
4. Sağlıklı beslenme: Bütün, besin açısından zengin gıdalara odaklanın.
5. Stres yönetimi: Stres azaltıcı teknikleri uygulayın (örn. meditasyon).
Destekleyici Bakım:
1. Bakıcı desteği: Bakıcıları eğitin ve destekleyin.
2. Davranış yönetimi: Davranış değişikliklerine (örneğin, ajitasyon, saldırganlık) değinin.
3. Fizik tedavi: Hareketliliği ve gücü koruyun.
4.Mesleki terapi: Günlük aktivitelere yardımcı olun.
5. Konuşma terapisi: İletişime yardımcı olur.
İmmünoterapi veya gen terapisi gibi deneysel tedaviler günümüzde Alzheimer araştırmalarında nasıl bir rol oynuyor?
Beyindeki beta-amiloid birikimini hedef alan immünoterapi gibi daha yeni yöntemler deneme amaçlı olarak test ediliyor. Aβ çözünebilir protofibrillere yüksek afiniteyle bağlanan hümanize bir IgG1 monoklonal antikoru olan Lecanemab, erken Alzheimer hastalığı olan kişilerde test edilmektedir.
Alzheimer riskini azaltmada faydalı olan spesifik stres yönetimi teknikleri var mı?
Alternatif Tedaviler:
1. Müzik terapisi: Gerginliği azaltabilir ve ruh halini iyileştirebilir.
2. Sanat terapisi: Kendini ifade etmeyi teşvik eder.
3. Evcil hayvan terapisi: Stresi azaltabilir ve ruh halini iyileştirebilir.