Bu sanatçının konsepti, çok daha büyük bir kütleye sahip Samanyolu galaksisinin gaz halesinden geçen Büyük Macellan Bulutu’nu veya LMC’yi ön planda gösteriyor. Bu karşılaşma, bir kuyruklu yıldızın kuyruğunu anımsatan arkadan gelen gaz akımının da gösterdiği gibi, LMC’yi çevreleyen küresel gaz halesinin çoğunu havaya uçurdu. Yine de kompakt bir hale kalıyor ve bilim insanları bu kalan halenin kaybolmasını beklemiyor. Ekip, haleyi, evrende bir deniz feneri gibi parlayan, olağanüstü derecede parlak bir tür aktif galaktik çekirdek olan 28 kuasarın arka plan ışığını kullanarak araştırdı. Işıkları, bilim adamlarının, arka plan ışığının emilmesi yoluyla dolaylı olarak araya giren halo gazını “görmelerine” olanak tanır. Çizgiler, Hubble Uzay Teleskobu’nun Dünya etrafındaki yörüngesinden LMC gazı aracılığıyla uzaktaki kuasarlara kadar olan görüşünü temsil ediyor. Katkıda bulunanlar: NASA, ESA, Ralf Crawford (STScI)
Galaksimizin dış kısımlarında bir hayatta kalma hikayesi gelişiyor ve NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu bu destana tanıklık ediyor.
LMC olarak da adlandırılan Büyük Macellan Bulutu, Samanyolu galaksisinin en yakın komşularından biridir. Bu cüce gökada, güney gece gökyüzünde dolunayın görünür çapının 20 katı kadar büyük görünüyor.
Pek çok araştırmacı LMC’nin galaksimizin yörüngesinde olmadığını, sadece yanından geçtiğini öne sürüyor. Bu bilim insanları BMB’nin çok daha büyük kütleli Samanyolu’na en yakın yaklaşımını yeni tamamladığını düşünüyor. Bu geçit, LMC’yi çevreleyen küresel gaz halesinin çoğunu havaya uçurdu.
Artık gökbilimciler ilk kez LMC’nin halesinin boyutunu ölçebildiler; bunu yalnızca Hubble ile yapabildiler. İçinde yeni bir çalışmaön baskı sunucusunda mevcut arXiv ve yayınlanacak Astrofizik Günlük Mektuplarıaraştırmacılar bunun son derece küçük olduğunu, yaklaşık 50.000 ışıkyılı çapında olduğunu keşfettiklerinde şaşırdılar. Bu, LMC’nin kütlesi olan diğer galaksilerin halelerinden yaklaşık 10 kat daha küçüktür. Kompaktlığı Samanyolu ile karşılaşmasının öyküsünü anlatıyor.
Gözlemlerin baş araştırmacısı olan Baltimore’daki Avrupa Uzay Ajansı AURA/STScI’dan Andrew Fox, “LMC hayatta kalanlardan biri” dedi. “Gazının büyük bir kısmını kaybetmiş olsa da, yeni yıldızlar oluşturmaya yetecek kadarı kaldı. Yani yeni yıldız oluşturan bölgeler hâlâ oluşturulabilir. Daha küçük bir galaksi varlığını sürdüremezdi; geriye hiç gaz kalmazdı, yalnızca bir miktar gaz kalırdı. yaşlanan kırmızı yıldızların koleksiyonu.”
Aşınma açısından biraz daha kötü olmasına rağmen, LMC hala kompakt, kısa bir gaz halesini koruyor; bu, daha az kütleli olsaydı yerçekimsel olarak tutamayacağı bir şey. LMC, Samanyolu’nun kütlesinin yüzde 10’u kadardır ve bu da onu çoğu cüce gökadadan daha ağır yapar.
Bu keşfi anlatan makalenin baş yazarı STScI’dan Sapna Mishra, “Samanyolu’nun dev halesi nedeniyle LMC’nin gazı kesiliyor veya söndürülüyor” diye açıkladı. “Fakat Samanyolu ile olan bu yıkıcı etkileşime rağmen LMC, yüksek kütlesi nedeniyle halesinin yüzde 10’unu koruyabiliyor.”
Devasa bir saç kurutma makinesi
LMC’nin halesinin çoğu, çarpma basıncının soyulması adı verilen bir olay nedeniyle uçup gitti. Samanyolu’nun yoğun ortamı, gelen LMC’yi geri iter ve bir kuyruklu yıldızın kuyruğu gibi cüce galaksiyi takip eden bir gaz dalgası yaratır.
Fox, “Samanyolu’nu dev bir saç kurutma makinesi olarak düşünmeyi seviyorum ve LMC’den bize gelirken gaz üflüyor” dedi. “Samanyolu o kadar güçlü bir şekilde geri itiyor ki, çarpma basıncı LMC’nin halesinin orijinal kütlesinin çoğunu sıyırıp attı. Sadece çok az bir kısmı kaldı ve şu anda gördüğümüz de bu küçük, kompakt kalıntı.”
Bu sanatçının konsepti, Büyük Macellan Bulutu’nun (LMC’ler) Samanyolu galaksisinin gaz halesiyle karşılaşmasını gösteriyor. Üst panelde, sağ tarafın ortasında, LMC galaksimizin çok daha büyük halesine çarpmaya başlıyor. Parlak mor yay şoku, Samanyolu’nun halesi gelmekte olan LMC’ye doğru geri iterken sıkıştırılan LMC’nin halesinin ön kenarını temsil ediyor. Orta panelde halenin bir kısmı sıyrılıyor ve sonunda Samanyolu’na yağacak olan gaz kuyruğuna geri üfleniyor. Alt panel, LMC’nin kuyruklu yıldız benzeri kuyruğu daha belirgin hale geldikçe bu etkileşimin ilerleyişini gösteriyor. Kompakt bir LMC halesi kalıyor. LMC, Samanyolu’na en yakın yaklaşımını henüz geride bıraktığı ve tekrar derin uzaya doğru hareket ettiği için, bilim adamları kalan halenin kaybolmasını beklemiyorlar. Katkıda bulunanlar: NASA, ESA, Ralf Crawford (STScI)
Çarpma basıncı LMC’nin halesinin çoğunu ittiğinde, gaz yavaşlar ve sonunda Samanyolu’na yağmur yağar. Ancak LMC, Samanyolu’na en yakın yaklaşımını henüz aştığı ve tekrar derin uzaya doğru hareket ettiği için bilim insanları halenin tamamının kaybolmasını beklemiyorlar.
Yalnızca Hubble’la
Bu çalışmayı yürütmek için araştırma ekibi, STScI’daki Mikulski Uzay Teleskopları Arşivi’ndeki ultraviyole gözlemlerini analiz etti. Ultraviyole ışığın çoğu Dünya’nın atmosferi tarafından engellendiğinden, yerdeki teleskoplarla gözlemlenemez. Hubble, ışığın bu dalga boylarını tespit edecek şekilde ayarlanmış tek mevcut uzay teleskobu olduğundan, bu çalışma yalnızca Hubble ile mümkün oldu.
Ekip, haleyi 28 parlak kuasarın arka plan ışığını kullanarak araştırdı. Aktif galaktik çekirdeğin en parlak türü olan kuasarların, süper kütleli kara deliklerden güç aldığına inanılıyor. Deniz feneri fenerleri gibi parlayarak, bilim adamlarının, arka plan ışığının emilmesi yoluyla dolaylı olarak araya giren halo gazını “görmelerine” olanak tanır. Kuasarlar evrende galaksimizden çok uzak mesafelerde bulunurlar.
Bilim insanları, halo gazının varlığını, arka plandaki kuasarlardan gelen ışığın belirli renklerini emerek tespit etmek için Hubble’ın Kozmik Köken Spektrografından (COS) elde edilen verileri kullandı. Bir spektrograf, nesnenin durumuna, sıcaklığına, hızına, miktarına, mesafesine ve bileşimine ilişkin ipuçlarını ortaya çıkarmak için ışığı bileşen dalga boylarına ayırır. COS ile LMC çevresindeki gazın hızını ölçtüler ve bu da halenin boyutunu belirlemelerine olanak sağladı.
Kütlesi ve Samanyolu’na yakınlığı nedeniyle LMC benzersiz bir astrofizik laboratuvarıdır. LMC’nin galaksimizle olan etkileşimini görmek, bilim adamlarının galaksilerin birbirine daha yakın olduğu erken evrende neler olduğunu anlamalarına yardımcı oluyor. Bu aynı zamanda galaksi etkileşimi sürecinin ne kadar dağınık ve karmaşık olduğunu da gösteriyor.
Geleceğe bakmak
Ekip bundan sonra henüz keşfedilmemiş bir alan olan LMC’nin halesinin ön tarafını inceleyecek.
Astrofizik Merkezi’nden ortak yazar Scott Lucchini, “Bu yeni programda, LMC’nin halesi ile Samanyolu’nun halesinin çarpıştığı bölgedeki beş görüş hattını inceleyeceğiz” dedi. Harvard ve Smithsonian. “Burası halelerin sıkıştırıldığı yer, tıpkı iki balonun birbirine doğru itilmesi gibi.”
Daha fazla bilgi:
Sapna Mishra ve diğerleri, Büyük Macellan Bulutu’nun Kesik Galaksi Çevresi Ortamı, arXiv (2024). DOI: 10.48550/arxiv.2410.11960
Alıntı: Hubble, galaksinin Samanyolu ile sürtünmesinin sonrasını görüyor (2024, 14 Kasım) 17 Kasım 2024 tarihinde https://phys.org/news/2024-11-hubble-aftermath-galaxy-milky.html adresinden alınmıştır.
Bu belge telif hakkına tabidir. Özel çalışma veya araştırma amacıyla yapılan her türlü adil işlem dışında, yazılı izin alınmadan hiçbir kısmı çoğaltılamaz. İçerik yalnızca bilgilendirme amaçlı sağlanmıştır.