Evrendeki çeşitli elementlerin çoğu süpernovalardan gelir. Bizler, tam anlamıyla, çoktan ölmüş yıldızların ve diğer astrofiziksel süreçlerin tozundan yapılmışız. Ancak tüm bunların nasıl ortaya çıktığına dair ayrıntılar, gökbilimcilerin anlamaya çalıştığı bir konu.
Süpernovaların ürettiği çeşitli izotoplar gezegen sistemlerinin evrimini nasıl yönlendiriyor? Bugün gördüğümüz element bolluğunun yaratılmasında en büyük rolü oynayan çeşitli süpernova türleri arasında hangisi? Gökbilimcilerin bu soruları incelemesinin bir yolu güneş öncesi taneciklere bakmaktır.
Bunlar güneşin oluşumundan çok önce oluşan toz tanecikleridir. Bazıları, bir yıldızın nükleer fırınını ateşleyip sistemi tozdan temizlemesi nedeniyle eski sistemlerden atıldı. Diğerleri süpernova kalıntılarından ve yıldız çarpışmalarından oluşmuştur. Kökeni ne olursa olsun, her güneş öncesi tanecik, bize kendi hikayesini anlatan benzersiz bir izotopik parmak izine sahiptir.
Onlarca yıldır yalnızca göktaşlarında bulunan güneş öncesi tanecikleri inceleyebiliyorduk, ancak Stardust gibi misyonlar kuyruklu yıldızlardan parçacıkları yakalayarak bize çalışma için daha zengin bir kaynak sağladı. ALMA gibi radyo teleskoplarından yapılan gözlemler, gökbilimcilerin bu tanelerin başlangıç noktalarındaki izotop oranlarına bakmalarına olanak tanır. Artık güneş öncesi tanecikleri hem laboratuvarda hem de uzayda inceleyebiliyoruz.
A yeni çalışma şuraya gönderildi: arXiv önbaskı sunucusu süpernovanın rolüne odaklanarak ikisini karşılaştırır.
Buldukları şey, güneş öncesi taneciklerin fiziksel olarak toplanmasının, onların kökenlerini anlamak için çok önemli olacağıydı. Örneğin, çekirdek çöküşü süpernovaları olarak da bilinen Tip II süpernovaların, kararsız bir izotop olan Titanyum-44 ürettiği bilinmektedir. Çürüme süreçleri yoluyla bu, güneş öncesi tanelerde fazla miktarda kalsiyum-44 oluşturabilir.
Ancak genç yıldız sistemlerinden atılan tahıllarda da kalsiyum-44 fazlalığı var. İlk durumda taneler titanyumdan oluşuyor ve bu daha sonra kalsiyuma ayrışıyor, ikinci durumda ise taneler doğrudan kalsiyumla oluşuyor. Sadece izotop oranlarına bakarak ikisini birbirinden ayıramayız. Bunun yerine kalsiyum-44’ün tahıl içindeki spesifik dağılımına bakmamız gerekiyor.
Ekip, nano ölçekli ikincil iyon kütle spektrometresi (NanoSIMS) kullanarak göktaşlarında bulunan taneciklerin kökenini ayırt edebildiklerini buldu. Silikon ve krom izotoplarında da benzer karmaşıklıklar görülür.
Genel olarak çalışma, topladığımız güneş öncesi taneciklerin kökenlerini ortaya çıkarmak için çok daha fazla çalışmaya ihtiyacımız olacağını kanıtlıyor. Ancak burada, Dünya’da topladığımız taneleri daha iyi anladıkça, bunlar, elementlerin büyük yıldızların nükleer fırınlarında nasıl dövüldüğüne dair daha derin bir anlayışa ulaşmamıza yardımcı olacak.
Daha fazla bilgi:
Nan Liu ve diğerleri, Süpernova Nükleosentezinin Probları Olarak Güneş Öncesi Taneler, arXiv (2024). DOI: 10.48550/arxiv.2410.19254
Alıntı: Stardust aracılığıyla süpernovalar hakkında daha fazla bilgi edinmek (2024, 2 Kasım) 2 Kasım 2024 tarihinde https://phys.org/news/2024-11-supernovae-stardust.html adresinden alındı.
Bu belge telif hakkına tabidir. Özel çalışma veya araştırma amacıyla yapılan her türlü adil işlem dışında, yazılı izin alınmadan hiçbir kısmı çoğaltılamaz. İçerik yalnızca bilgilendirme amaçlı sağlanmıştır.