NASA, şimdiye kadarki en güçlü insan uzay uçuşunu geri sayıyor

Fırlatma saati henüz belirlenmedi, ancak 50 yıldan uzun süredir görülmemiş bir Ay yolculuğu sırasında insanları uzaya gönderecek en güçlü roket için donanımlar hazır.

Uzay Fırlatma Sistemi roketinin en büyük parçası olan 242 metre uzunluğundaki çekirdek aşama, 24 Temmuz’da devasa Araç Montaj Binası’na girdi ve burada en erken 2025 Eylül ayında yapılması planlanan Artemis II fırlatmasına hazırlanma çalışmaları başlayacak.

“Zaman çoktan başladı,” dedi NASA SLS program yöneticisi John Honeycutt. “Roketi uçmaya hazır hale getirmek için yapmamız gereken çok iş var.”

Çekirdek aşamada, Melbourne merkezli L3Harris’in Aerojet Rocketdyne’ı tarafından Uzay Mekiği Programı’nın emekli stoklarından dönüştürülen dört RS-25 motoru yer alıyor. Motorlardan ikisi daha önce toplam 20 mekik görevinde uçarken diğer çift ilk kez sahneye çıkıyor.

2047 Nolu Motor, 2011 yılında Uzay Mekiği Atlantis ile gerçekleştirilen programın son fırlatılışı olan STS-135’te uçtu.

Ayrıca KSC’ye yabancı olmayan bir şey de Northrop Grumman tarafından üretilen iki katı yakıtlı roket güçlendiricisinin kasalarıdır. Daha önce uzay mekiği görevlerini desteklemişlerdi ancak yenileme için düzenli olarak okyanustan çıkarılıyordu. Bu iki güçlendirici, Rotasyon, İşleme ve Dalgalanma Tesisi’ndeki VAB’nin hemen kuzeyinde beş parçaya bölünmüş halde duruyor.

Çekirdek kademe ve güçlendiriciler birlikte kalkışta 8,8 milyon poundluk itki sağlıyor.

Bir sonraki fırlatmalarında SLS, insanları uzaya gönderen en güçlü roket olacak. NASA astronotları Reid Wiseman, Victor Glover ve Christina Koch, Kanadalı astronot Jeremy Hansen ile birlikte Lockheed Martin yapımı Orion kapsülünde, ayın etrafında 10 günlük bir yolculuk yapmayı planlıyor.

Eski NASA astronotu ve şu anda hem mekik görevlerinde hem de SpaceX Crew Dragon’un ilk insanlı uzay uçuşunda yer alan Northrop Grumman’da yönetici olan Doug Hurley, astronotlara yolculuklarının nasıl olabileceğine dair bir fikir vermeye çalıştı.

“126 saniyelik güçlendirici sürüş, hayatınızın en inanılmaz sürüşü olacak dedim. Çünkü gerçekten, hızlanma göz yaşartıcı,” dedi Hurley.

SLS’de beş parçadan oluşan güçlendiriciler yerine mekik yolculuklarında dört parçadan oluşan güçlendiriciler kullanılacak ve Orion’un çekirdek sahnenin üzerinde olmasıyla, Apollo astronotlarının Satürn V roketindeki yolculuklarına daha çok benzeyecek.

“Yığının tepesinde olmak ve direksiyonu hissetmek… Hikayeyi duymak için sabırsızlanıyorum” dedi.

Amaçları, Orion kapsülünün yaşam destek sistemlerinin çalışmasını sağlamak ve Artemis III görevini en erken 2026 Eylül’ünde başlatmak. Bu görev, 1972’deki Apollo 17 görevinden bu yana ilk kez insanları, ilk kadını da dahil olmak üzere, ay yüzeyine geri döndürmeyi amaçlıyor.

Artemis II dörtlüsü yine de Dünya’dan 230.000 milden fazla yol kat edecek ve Ay’a inmese de, alçak Dünya yörüngesinin ötesine uçmak, son Apollo uçuşundan beri insanlar tarafından gerçekleştirilememiş bir başarıdır. Glover, yolculuğu yapan ilk siyahi adam, Koch ilk kadın ve Hansen ilk Kanadalı olacak. 1968 ile 1972 yılları arasında Ay’a yapılan dokuz Apollo görevi sırasında yolculuğu yapan 24 astronotun hepsi beyaz Amerikalı erkeklerdi. Bu görevlerden altısı, bu adamlardan 12’sini Ay yüzeyine gönderdi.

Gecikmeler ve belirsizlik

Artemis’in ilk insanlı uzay uçuşunun 2025’te gerçekleştirilmesi planlanan fırlatma tarihi, Artemis I’in Kasım 2022’de başarıyla fırlatılmasının ardından belirlenen takvimden yaklaşık bir yıl geride.

Mürettebatsız ilk çıkış ile ilk mürettebatlı görev arasındaki yaklaşık iki yıllık boşluğun, Artemis I verilerini incelemek ve herhangi bir sorunu çözmek için yeterli zaman olduğu düşünülüyordu. Ancak yolda bir dizi büyük engel ortaya çıktı ve bunlardan birinin NASA tarafından henüz nihai bir çözümü ortaya konmadı.

Orion’un ısı kalkanındaki koruyucu kaplamanın beklenenden çok daha fazla malzeme, bazıları yumruk büyüklüğünde parçalar halinde, kaybettiği gerçeğidir. Orion kapsülü için nihai çözüm, fırlatmaya hazır hale getirmek için SLS’yi istifleme sürecini geciktiren büyük domino taşı olacaktır.

Yöneticiler, üzerine bir uzay aracının geleceğini bilene kadar dikey olarak birleştirmeye başlamayacaklar; ancak bu ikinci sefer olsa bile NASA yöneticileri bazı engellerle karşılaşacaklarını tahmin ediyorlar.

“Her zaman bir şeyler olur, bilirsiniz, bir şey bir şeyin üzerine dökülür, bir test planlandığı gibi çalışmaz,” dedi SLS yardımcı program yöneticisi Chris Cianciola. “Bu yüzden her şeyi baştan sona sınıflandırırsınız. Fırlatma rampasına varana kadar bir sorununuz olduğunu öğrenmek istemezsiniz.”

Şimdilik, tamamlanmış bir Orion kapsülünün 31 Ekim’e kadar VAB’ye teslim edilmesi bekleniyor. NASA herhangi bir gecikme sinyali vermezse, katı roket güçlendiricilerinin VAB’ye ilk yerleştirilmesi Eylül ayında başlayabilir. NASA, katı roket güçlendiricileri için bir yıllık bir ömür sınırlayıcısı inşa etti, bu saat, ikinci segment birincinin üstüne yerleştirildiği anda işlemeye başlıyor.

Bunun sonbaharın sonlarında gerçekleşmesi bekleniyor; bu da Artemis II’nin lansman hedef zaman çizelgesinde kalmasını sağlayacak.

Yığınlamada bir diğer sınırlayıcı faktör, SLS ve Orion’un oturacağı mobil fırlatıcı olan VAB’a geri dönmektir. Şu anda KSC’nin 39-B Fırlatma Rampası’nda park halinde olan bu fırlatıcı, Artemis I fırlatıcısının parçalarını parçalamasının ardından bir dizi onarımdan geçmek zorunda kaldı.

“Bunlar gezegendeki en büyük katı yakıtlı roket motorları ve bu araç mobil fırlatıcıdan havalandığında, bu dumanın bir yere gitmesi gerekiyor,” diyor KSC’de bulunan Exploration Ground Systems (EGS) program yöneticisi Shawn Quinn. “Araç yükseldikçe, bu duman yayılıyor ve çok, çok güçlü bir kuvvet. … Bir an için ısıyı unutun, ancak kişi orada duruyor olsaydı, krallığa kadar uçup giderdi.”

EGS ekipleri ayrıca, platformda bir sorun çıkması durumunda gemideki insanların hayatta kalma şansına sahip olabilmesi için zipline kafesleri ve mürettebat erişim kolu değişiklikleri gibi acil çıkış aparatları kurmak zorunda kaldı.

Quinn, çalışmaların “neredeyse tamamlandığını” ve mobil fırlatıcının istifleme için zamanında VAB’a geri dönmesi gerektiğini söyledi.

Maliyet ve eleştiri

Artemis programı bu yıl NASA’nın yıllık bütçesinin çoğunluğunu kontrol ediyor ve ajansın en çok fonlanan segmenti olarak ilk kez genel bilim misyonu bütçesini geçiyor. Yürürlüğe giren 2024 mali yılı bütçesi, NASA’nın 24,875 milyar dolarlık genel bütçesinin 7,6 milyar dolarından fazlasına denk geliyor.

Artemis programı çok sayıda ticari ortağı içerdiğinden, bütçeyi nihayetinde onaylayan Kongre genelinde çok fazla desteğe sahiptir. Bu nedenle, bilim bütçesi talebi bu mali yılda Biden yönetiminin talebine göre 500 milyon dolardan fazla kesilirken, Artemis kampanya programları neredeyse tamamen finanse edildi.

NASA’nın Başmüfettişlik Ofisi, Artemis programının artan maliyetlerini denetlemeye devam ediyor ve 2023 tarihli bir raporda, Artemis III misyonlarının 2012’deki başlangıcından bu yana ülkeye 93 milyar dolara mal olacağını belirtiyor.

Bu, Artemis I’e giden süreçte yaşanan gecikmeler ve maliyet artışlarıyla öngörülenden milyarlarca dolar daha fazla. SLS roketi, bu maliyetin %26’sını, yani 23,8 milyar doları temsil ediyor ve büyük bir kısmı ilk ve ikinci fırlatma donanımına harcanıyor.

Denetimde, gelecekteki SLS fırlatmalarının her birinin maliyetinin 2,5 milyar dolardan fazla olacağı öngörülüyor. Ancak NASA, bu maliyetleri yarı yarıya düşürmek için bir plan hazırladı. OIG, bu durumu “son derece gerçekçi olmayan” ve derin uzay keşif planları için bir tehdit olarak değerlendirdi.

Ancak denetimde, SLS’nin şu anda NASA için tek uygulanabilir seçenek olduğu belirtilirken, SpaceX Starship ve Blue Origin’in New Glenn roketlerinin rekabetinin NASA’nın planları için eşit şartlar yaratmaya yardımcı olabileceği belirtiliyor.

“SLS, Artemis görevinin ihtiyaçlarını karşılayan mevcut tek fırlatma aracı olmasına rağmen, önümüzdeki 3 ila 5 yıl içinde daha hafif, daha ucuz ve tekrar kullanılabilir diğer insan derecelendirmeli ticari alternatifler mevcut olabilir,” denetimde ifade ediliyor. “Bu nedenle, NASA, iddialı uzay keşif hedeflerini desteklemek için orta ila uzun vadeli planlarının bir parçası olarak başka ticari seçeneklerin olup olmaması gerektiğini düşünmek isteyebilir.”

Hem SpaceX hem de Blue Origin, her biri Orion’dan astronotları ayın yüzeyine götürecek bir insan iniş sistemi oluşturmaktan sorumlu olan gelecekteki Artemis görevlerinde yer alıyor. Başka bir şirket olan Axiom Space, yeni ay uzay kıyafetlerini üretmekten sorumlu.

“Artemis I’in başarısı muhtemelen bizi insanların ‘rakiplerimiz’ olarak adlandıracağı kişilerle daha da yakınlaştırdı,” dedi Honeycutt. “Çünkü artık ortak bir hedef için çalışan büyük bir ekibiz.”

NASA’nın Obama yönetimi döneminde belirlenen Artemis programı için nihai olarak açıklanan planı, 2040 yılına kadar Mars’a insan indirmek.

İleriye doğru güvenilir bir yol

Artemis I’e kadar yaşanan tüm gecikmelere ve maliyet aşımlarına rağmen, SLS’nin gerçekleştirdiği gerçek iş övgüyle karşılandı.

“Artemis I’de, uzayda bir sivrisineğin kıçına hedefimizi vurduk, bu beni gerçekten şaşırttı,” dedi Honeycutt. “17.500 mil/saat hızla hareket eden bir şeyiniz olduğunda ve uzayda hedefinize %0,03’ten daha az bir doğrulukla vurabildiğinizde.”

Bu, çekirdek aşamanın donanımının, motorlarının ve katı yakıtlı roket güçlendiricilerinin tasarlandığı gibi çalıştığı ve bir sonraki görevler için parçaların oluşturulmasına geçilmesi için daha az değişiklik gerektirdiği anlamına geliyordu.

“Güven seviyesi çok yükseldi. Yani çok yükseldi,” dedi. “Karşı çıkanlar mı? Sanırım önce onlara roketin neler yapabileceğini göstermemiz gerekiyordu.”

Artemis III için çekirdek aşamada ve NASA’nın 2028 fırlatma takviminde yer alan Artemis IV için SLS’nin Block 1B versiyonunda çalışmalar devam ediyor. Bu, Orion kapsülünün üstünde aya yapılan yolculuklarda 22.000 pound kargo ekleyebilen yeni bir Keşif Üst ​​Aşaması’nın tanıtılmasıyla SLS’ye ekstra kapasite sağlayacak.

“(Artemis IV) için hızlanmamızı isterim,” dedi Honeycutt. “Ekibime, sahip olduğumuz kaynaklara dayanarak, donanımlarımızı kütük gibi istiflemek istediğimi söyledim.”

Aerojet Rocketdyne’ın eski mekik programı motorları, Boeing onları çalıştırırken çekirdek aşamalara bağlanmayı bekleyerek dördüncü Artemis görevi boyunca en azından hazır durumda.

Bu arada Northrop Grumman, Artemis IV aracılığıyla inşa edilen katı yakıtlı roket güçlendiricilerini Utah tesislerinde depoladı. Hatta NASA’nın beyannamesiyle eşleşmek için hızını bile azaltmak zorunda kaldı.

“Katı roket motorlarını çalıştırmaya başlıyorsunuz ve sonra, tamam, şimdi bu büyük şeyleri nereye koyacağınızı bulmanız gerekiyor,” diyor Hurley. Ancak Northrop, dokuzuncu Artemis uçuşunun güçlendiricileri üzerinde test çalışmalarına çoktan başladı; bu, şirketin eski mekik kasalarını tükettiği ve daha hafif kompozit güçlendiriciler üretmeye başladığı zaman olacak.

SLS’nin neler yapabileceğini insanlara göstermek adına ilk fırlatmayı gerçekleştirmenin önemli olduğunu söyledi.

“O fırlatmayı izleyen ve daha önce hiç mekik görmemiş çok sayıda insan olduğundan eminim – güçlendiricilerin o belirgin çıtırtısı ve gökyüzünü nasıl aydınlattığı,” dedi. “Artemis I fırlatmasıyla nihayet nereye geldiğimizi bilmek, yani, bir ülke olarak, bir uzay ajansı olarak uzun zamandır aya geri dönmekten bahsediyorduk ve sonunda o fırlatmanın gerçekleştiğini görmek güzeldi.”

SLS’nin bir sonraki aşamaya geçmesini sabırsızlıkla bekliyor.

“Bu, hem NASA’daki hem de özel sektördeki tüm ekiplerin sonunda bunu başarmasının bir kanıtıydı,” dedi Hurley. “Yani, sıradaki şey için çok fazla beklenti, heyecan, coşku vardı, yani mürettebatı rokete yerleştirmek.

2024 Orlando Sentinel. Tribune Content Agency, LLC tarafından dağıtıldı.