1983-1984’ün zavallı PC’sine yazık oldu, EGA grafikleri her şeyi değiştirdi. Bugün bildiğimiz grafik güç merkezi değildi. IBM’in IBM PC 5150 gibi makineleri ve klonları iş dünyasının gündeminde olabilirdi, ancak yalnızca metin ekranlarına veya düşük çözünürlüklü bitmap grafiklerine takılıp kalmışlardı.
CGA grafik kartında maksimum renkli grafik çözünürlüğü 320 x 200’dü ve renkler 16’lık sabit bir paletten dört renkle sınırlıydı. O zamanlar bile, birini bunun gerçekten satın alabileceğiniz en iyi grafik kartı olduğuna ikna etmekte zorlanırdınız. Daha kötüsü, bu renklerin üçü camgöbeği, kahverengi ve macentaydı ve bunların yarısı diğer yarısının sadece daha açık varyasyonlarıydı.
Bu noktada, IBM’in Renkli Grafik Adaptörü (CGA) standardı utanç verici görünüyordu. Commodore 64 gibi ev bilgisayarları bile 16 renkli grafikleri görüntüleyebiliyordu ve Apple, 16 renkle 560 x 192’ye ulaşabilen Apple IIc’yi piyasaya sürmek üzereydi. IBM, Monokrom Ekran Adaptörü (MDA) standardını tanıtmıştı, ancak bu daha fazla piksel dağıtamıyordu, yalnızca yüksek çözünürlüklü monokrom metin sağlıyordu. PC’nin yeni bir grafik standardına ihtiyacı vardı ve bu, Gelişmiş Grafik Adaptörü (EGA) ile geldi.
İlk EGA grafik kartı
Orijinal EGA kartı, IBM PC/AT için standart 8 bitlik ISA veri yolunu kullanan ve yeni modelin anakartına yerleşik destekle ağır bir isteğe bağlı eklenti kartıydı. Önceki IBM PC’ler bunu desteklemek için bir ROM yükseltmesi gerektiriyordu.
13 inçten uzundu ve düzinelerce uzman büyük ölçekli entegrasyon (LSI yongaları), bellek denetleyicileri, bellek yongaları ve her şeyin senkronize çalışmasını sağlayan kristal zamanlayıcılar içeriyordu. Dahili 64 KB RAM ile geldi ancak bir Grafik Bellek Genişletme Kartı ve ek bir Bellek Modülü Kiti ile 192 KB’a kadar yükseltilebiliyordu.
Önemli olarak, bu ilk EGA kartları IBM 5154 Gelişmiş Renkli Ekran Monitörü ile çalışmak üzere tasarlanmıştı, ancak mevcut CGA ve MDA ekranlarıyla uyumlu olmaya devam ediyordu. IBM bunu aynı 9-pin D-Sub konnektörünü kullanarak ve monitör tipinizi seçmek için kartın arkasına dört DIP anahtarı yerleştirerek başardı.
EGA, düşük çözünürlüklü, dört renkli CGA’dan önemli bir yükseltmeydi. EGA ile 640 x 200’e veya hatta (aman Tanrım) 640 x 350’ye kadar çıkabiliyordunuz. 64’lük bir paletten aynı anda ekranda 16 renk elde edebiliyordunuz. Bir zamanlar 8 bitlik ev bilgisayarlarının sahipleri bile PC’nin grafik yeteneklerine gülerken, EGA ve 286 işlemci PC/AT’yi oyuna geri soktu.
Aşağıdaki The Secret of Monkey Island’dan alınan ekran görüntüsünde görebileceğiniz gibi, 16 renk her şeyi değiştiriyor; solda EGA, sağda ise dört renkli CGA.
EGA’nın fiyatı
Ancak, EGA’nın büyük bir sorunu vardı; PC’lerin astronomik derecede pahalı olduğu bir dönemde bile aşırı pahalıydı. Temel EGA kartının fiyatı 500 doların üzerindeydi (bugün yaklaşık 1.400 dolar) ve Bellek Genişletme Kartı 199 dolar daha pahalıydı.
Tam 192KB RAM’e gidin ve toplamda yaklaşık 1.000 dolara (bugünün parasıyla yaklaşık 2.900 dolar) bakıyorsunuz, bu da üst düzey bir EGA kartını bugünün GeForce RTX 4090’ından çok daha pahalı hale getiriyor. Dahası, bundan en iyi şekilde yararlanmak için ihtiyaç duyduğunuz monitör 850 dolar daha pahalıydı (bugün yaklaşık 2.500 dolar). EGA zengin bir meraklının oyuncağıydı.
Ancak, ilk kart büyük ve korkunç derecede karmaşık olsa da, temel tasarım ve tüm zorlu G/Ç işleri nispeten kolay halledilebiliyordu. Bir yıl içinde, Kaliforniya, Milpitas’tan daha küçük bir şirket olan Chips and Technologies (C&T), EGA uyumlu bir grafik yonga seti tasarlamıştı.
IBM’in kapsamlı yonga serisini daha küçük ve daha ucuz bir karta sığabilecek şekilde daha az sayıda yongaya birleştirdi ve küçülttü. İlk C&T yonga seti Eylül 1985’te piyasaya sürüldü ve sonraki iki ay içinde yarım düzine şirket, aşağıda resmedilen ATi kartı da dahil olmak üzere EGA uyumlu kartları tanıttı.
Diğer çip üreticileri de kendi klon yonga setlerini ve eklenti kartlarını geliştirdiler ve 1986’ya gelindiğinde, iki düzineden fazla üretici EGA klon kartları satıyordu ve erken grafik eklenti kartı pazarının %40’ından fazlasını ele geçirmişti. Bunlardan biri olan Array Technology Inc, ATi olarak daha iyi tanınacak ve daha sonra AMD tarafından yutulacaktı. Devam eden GPU savaşında kırmızı takımdaysanız, hikaye burada başlıyor.
EGA oyun
EGA’nın PC oyunları üzerinde de derin bir etkisi oldu. Elbette, EGA’dan önce PC oyunları vardı, ancak çoğu metin tabanlıydı veya CGA’nın ciddi sınırlamalarının etrafında çalışmak için yapılmıştı. EGA ile çarpıcı ve hatta güzel PC oyunları yaratma kapsamı vardı.
Bu bir gecede olmadı. 286 PC, EGA kartları ve monitörlerin maliyeti, EGA desteğinin yaygınlaşmasının 1987’de, ivme kazanmasının ise 1990’da gerçekleşmesi anlamına geliyordu. Yine de EGA, efsanevi SSI ‘Gold Box’ Advanced Dungeons & Dragons oyunları serisi, Wizardry VI: Bane of the Cosmic Forge, Might and Magic II ve Ultima II’den Ultima V’e kadar PC RPG’sinin yükselişini ve gelişimini teşvik etmeye yardımcı oldu.
Ayrıca Roberta Williams’ın Kings Quest II ve III’ü ve ayrıca The Colonel’s Bequest’i gibi daha iyi görünümlü grafik maceralarının yeni bir dalgasını da güçlendirdi, aşağıdaki ekran görüntüsünde görebileceğiniz gibi. EGA, LucasArts’ın bize Maniac Mansion ve Loom gibi öncü nokta ve tıkla klasiklerini 16 renkte getirmesine yardımcı oldu. Ve çoğu oyun 320 x 200 çözünürlüğe bağlı kalırken, SimCity gibi bazıları daha yüksek 640 x 350 seçeneğinden en iyi şekilde yararlanıyordu.
Dahası, EGA PC’de gerçek aksiyon oyunlarını gerçekçi bir teklif haline getirdi. Commander Keen oyunları gibi oyunlar PC’nin kaydırmalı 2D platform oyunlarını düzgün bir şekilde çalıştırabileceğini kanıtladı. Prince of Persia gibi Apple II oyunlarını taşıyabilirdiniz ve bunlar iğrenç, dört renkli bir karmaşa olmazdı.
Ve Commander Keen’in arkasındaki kodlayıcı -belli bir John Carmack- Catacomb zindan keşif serisinin yeni bir 3D devamı üzerinde çalışmaya başladığında, gerçekten dönüştürücü bir şey yarattı. Catacomb 3-D ve Catacomb: Abyss, Carmack’a doku haritalı bir 3D motorda ilk şansını verdi ve tartışmasız bir şekilde FPS türünü başlattı.
Elbette EGA’nın bazı sınırlamaları vardı -geriye dönüp baktığımızda, çok fazla yeşil ve mor var- ancak özen ve yaratıcılıkla bir sanatçı 16 renkle çok şey yapabilir ve daha sürükleyici oyun dünyaları yaratmaya başlayabilirdi.
EGA grafiklerinin düşüşü
EGA’nın grafik teknolojisi ağacının tepesindeki zamanı kısaydı. Ev bilgisayarları gelişmeye devam etti ve 1985’te Commodore, oyunlarda 64 rengi ve özel HAM modunda 4.096’ya kadar rengi destekleyen Amiga’yı piyasaya sürdü. IBM, EGA’yı piyasaya sürerken bile, toplam 4.096’dan 256 renge sahip 640 x 480 ekranları çalıştırabilen yeni, üst düzey bir anakart olan IBM Professional Graphics Controller’dan (PGC) bahsediyordu.
PGC yüksek fiyatlıydı ve profesyonel CAD pazarını hedefliyordu, ancak 1987’de IBM PS/2 ile tanıtılan daha sonraki VGA grafik standardının yolunu açmaya yardımcı oldu. VGA aynı maksimum çözünürlüğü ve 320 x 200’de 256 renge kadar destekliyordu. Bunun yeni nesil işletim sistemleri, uygulamalar ve PC oyunları için tam olarak ihtiyaç duyulan şey olduğu ortaya çıktı.
EGA’nın ömrünü uzatan şey, VGA’nın 1990’ların başına kadar pahalı kalması ve EGA’nın makul bir kurulum tabanı geliştirmesiydi. VGA ana akıma girdiğinde bile, birçok oyun biraz iğrenç 16 renkli EGA modunda oynanabilirliğini sürdürdü. 286 işlemci ve Ad-Lib ses kartı gibi, EGA da PC oyunlarının altın çağından önce geldi, ancak bu standart daha sonra gelen iyi şeylerin yolunu açtı.
PC’nin ilk dönemlerinde 16 renkli oyun günleri hakkındaki bu retrospektifin keyfini çıkardığınızı umuyoruz. Daha fazla vintage PC oyun içeriği için, ilk 3dfx Voodoo grafik kartı hakkındaki özelliğimize ve bir DOS oyun sistemi kurmak için ihtiyacınız olan tüm donanımları size anlattığımız retro oyun bilgisayarı nasıl kurulur hakkındaki tam kılavuzumuza göz atın.