ESO 510-G13, bizden yaklaşık 150 milyon ışıkyılı uzaklıkta, Suyılanı takımyıldızı yönünde ilginç bir merceksi gökada. Katkıda bulunanlar: INAF/VST, teşekkür: M. Spavone (INAF), R. Calvi (INAF)
VLT Araştırma Teleskobu’ndan alınan yeni görüntüler, merceksi gökadalar da dahil olmak üzere uzak gökadaları tasvir ediyor ESO 510-G13 ve Hickson Compact Group 90, etkileşimleri ve yerçekiminin galaksi oluşumlarını şekillendirmedeki etkilerini vurguluyor.
VLT Araştırma Teleskobu (VST), Avrupa Güney Gözlemevi’nin Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan optik bir teleskoptur. Gökyüzünün geniş alanlarını yakalamak için 2,6 metre çapında güçlü bir ayna ve geniş alan kamerası OmegaCAM’den yararlanıyor; her görüntü dolunayın görünen çapının iki katı büyüklüğünde bir alanı kapsıyor. Tamamen İtalya’da inşa edilen VST, 2011’de açıldı ancak şu anda VST Ulusal Koordinasyon Merkezi aracılığıyla INAF tarafından yönetiliyor.
Halkın Katılımı ve Göksel Harikalar
VST Merkezi, doğal uydumuzun parlaklığının bilimsel verilerin toplanmasını bozduğu bir dönemde, dolunay gecelerinde bulutsuların, galaksilerin ve diğer ikonik nesnelerin çarpıcı görüntülerini yakalayarak genel halka yönelik yeni bir girişim başlattı. Bu program, standart gözlemler için daha az uygun olan dönemlerde halkın astrofizik konusundaki ilgisini çekmek için tasarlanmıştır.
“Bilimsel araştırmanın yanı sıra VST Merkezi’nin amaçlarından biri de bilimsel bilgiyi yaymak ve Evrenin harikalarını kamuoyuyla paylaşmaktır. Napoli’deki INAF araştırmacısı ve VST Ulusal Koordinasyon Merkezi’nden sorumlu Enrichetta Iodice, “Özellikle gençlerin bu muhteşem görüntüler aracılığıyla astrofizik konusundaki ilgilerini keşfedip beslemelerini diliyoruz” diye açıklıyor.
Etkileşen Galaksileri Ortaya Çıkarıyoruz
Üç yeni görüntüden ilki, bizden yaklaşık 150 milyon ışıkyılı uzaklıkta, Suyılanı takımyıldızı yönünde ilginç bir merceksi gökada olan ESO 510-G13’ü tasvir ediyor. Galaksinin merkezi çıkıntısı dikkat çekiyor. Toz diskinin kenardan görülen karanlık silueti tümseği geçerek ışığın bir kısmını engelliyor. Diskin ters S harfine belli belirsiz benzeyen bozuk şekli, şu anki görünümünü başka bir galaksiyle çarpışma sonrasında kazanmış olabilecek ESO 510-G13’ün çalkantılı geçmişini gösteriyor.
Sağ alt köşede, birçok yıldızın arasında Samanyolu Görüntünün her yerine dağılmış halde, bizden yaklaşık 250 milyon ışıkyılı uzaklıkta bir çift sarmal gökada da görülebiliyor. Görüntüye yakınlaştırıldığında, arka plandaki çok sayıda nokta arasında uzanan küçük ışık noktaları olarak, daha uzak mesafelerde bile çok daha fazla galaksinin ortaya çıktığı görülüyor.
Piscis Austrinus takımyıldızına doğru, Dünya’dan yaklaşık 100 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan, Hickson Kompakt Grup 90 (HGC 90) adı verilen dört gökadadan oluşan küçük bir grup. Katkıda bulunanlar: INAF/VST/VEGAS, E. Iodice (INAF). Teşekkür: M. Spavone (INAF), R. Calvi (INAF)
Galaksi Gruplarını Yakalama
Başka bir görüntü, Piscis Austrinus takımyıldızına doğru, Dünya’dan yaklaşık 100 milyon ışıkyılı uzaklıkta bulunan, Hickson Compact Group 90 (HGC 90) adı verilen dört gökadadan oluşan küçük bir grubu gösteriyor. Görüntünün merkezine yakın iki yuvarlak, parlak nokta, eliptik gökadalar NGC 7173 ve NGC 7176’dır.
Bu iki gökadayı ikiye ayıran ve birbirine bağlayan parlak çizgi, grubun üçüncü üyesi olan sarmal gökada NGC 7174’tür: onun ilginç şekli, yıldızlarını ve gazlarını soyarak dağılımlarını karıştıran üç gök cismi arasında devam eden etkileşimi gösterir. Dağınık bir ışık halesi üç galaksiyi sarıyor.
Görüntünün üst kısmında görülebilen, gruba ait dördüncü galaksi NGC 7172, bu göksel dansa katılmıyor gibi görünüyor: kara toz bulutlarıyla kesişen çekirdeği, süper kütleli bir gökadayı gizliyor. Kara delik Bu, çevredeki malzemeyi aktif olarak yutuyor. HGC 90 gökada dörtlüsü, bazıları bu görüntüde görülebilen düzinelerce gökadayı da içeren çok daha büyük bir yapıya gömülüdür.
Başak takımyıldızı yönünde gözlemlenebilen Abell 1689 gökada kümesi. Kredi bilgileri: INAF/VST. Teşekkür: M. Spavone (INAF), R. Calvi (INAF)
Abell 1689 Gökada Kümesini Keşfetmek
Üçüncü görüntü, iki yüzden fazla gökada içeren zengin bir küme olan Başak takımyıldızındaki Abell 1689 gökada kümesini ortaya koymaktadır. Abell 1689, çoğunlukla sarı-turuncu lekeler halinde görülebilen ve ışığı VST’ye ulaşmadan önce yaklaşık iki milyar yıl boyunca yol alan iki yüzden fazla gökada içerir. Galaksilerin yanı sıra muazzam miktarlarda sıcak gaz ve gizemli karanlık maddeyi de içeren devasa kütle, kümenin yakınındaki uzay-zamanı deforme ediyor.
Bu nedenle küme, daha uzak galaksiler üzerinde bir “yerçekimi merceği” görevi görür, onların ışığını güçlendirir ve tıpkı bir büyütecin yaptığı gibi çarpık görüntüler üretir. Bu gökadalardan bazıları, özellikle kümenin merkez bölgeleri çevresinde noktalar ve küçük, hafif kavisli çizgiler halinde görülebilmektedir.