Ölüm ve hastalık hiçbir zaman insanlığa yabancı olmamıştır. Ancak 1500’lü yıllarda kısa bir süreliğine, hem acımasız bir yıkıma yol açan hem de o zamanın tıp doktorları için tamamen çözülemeyen belirli bir hastalık vardı. Bu hastalık terleme hastalığı olarak biliniyordu ve bugün bile bilim insanları bu hastalığın nereden geldiğini, neden birdenbire ortadan kaybolduğunu ve bir daha geri dönüp dönemeyeceğini hala bilmiyorlar.
Hakkında bildiğimiz şeylerin çoğu terleme hastalığı 1551’de İngiltere’nin Shrewsbury kentinde meydana gelen son büyük salgının sıfır noktasında bulunan İngiliz doktor John Caius’un yazılarından geliyor. Artık İngiltere’de ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde en az beş büyük terleme hastalığı salgınının olduğu düşünülüyor. ilki 1485 yılında kaydedilmiştir. Bazı araştırmacılar ayrıca savundu 1578 ve 1802’de iki küçük salgının meydana gelmiş olabileceği.
Öldürücü terler
Kurbanların yaşadığı yoğun terleme olayları, açıkça hastalığın terleme olarak da bilinen adının ortaya çıkmasına neden oldu. Ancak terlemeden önce genellikle üşüme, baş ağrısı, şiddetli yorgunluk ve uzuvlarda ve omuzlarda ağrı oluyordu. Çarpıcı bir özellik, insanların ne kadar hızlı hastalandıklarıydı; terler ilk belirtilerden saatler sonra varıyormuş gibi görünüyordu.
Belgelenen salgın hastalıkların biri hariç hepsinde yüksek ölüm oranları vardı; kurbanların %50’si ölüyordu. İnsanlar terlemenin ilk gününü atlatabilirlerse genellikle hayatta kalacaklardı, ancak bu bile tam bir erteleme değildi çünkü bazı insanlar buna birden çok kez yakalanacak kadar talihsizdi. Salgınlar genellikle bir bölgeyi kasıp kavurduğu ve birkaç hafta içinde sona erdiği için hastalığın sınırlamaları var gibi görünüyordu.
Gizemi daha da artıran şey, 18. ve 19. yüzyılda Fransa’nın her yerinde terleme salgınlarının da ortaya çıkmasıydı ve bu salgından sorumlu tutulan bir hastalıktı. Picardy ter. Terleme hastalığının orijinal salgınları hiçbir zaman Avrupa’nın bu bölgesine ulaşmadı ve Picardy terinin açıklanan semptomları, terleme hastalığıyla tam olarak örtüşmüyor, daha hafif olma eğiliminde ve genellikle bir haftaya kadar sürebilen bir döküntü içeriyor. Dolayısıyla iki hastalığın birbiriyle ilişkili olup olmadığı bile belli değil.
Kökenleri tartışıldı
Bilim adamlarının mikroorganizmaların varlığını ve bunların terleme hastalığı gibi bulaşıcı hastalıklara neden olabileceğini geniş çapta kabul etmesi yüzyıllar daha alacaktı (Caius ise bunun sorumlusunun pislik olduğunu varsaydı). Ancak geçmişteki birçok salgını veba, tifüs ve grip gibi günümüzde bilinen mikroplara somut olarak bağlayabilmiş olsak da, terleme hastalığı ve Picardy terinin kimlikleri bugüne kadar elimizden kaçmıştır.
Bilim adamları terlemenin çok çeşitli potansiyel suçlularını öne sürdüler. Bunlar türleri içerir Borrelia keneler ve bitler tarafından yayılan ve neden olabilecek bakteriler tekrarlayan ateş; Hantavirüsler (tipik olarak kemirgenler tarafından yayılır) ve hatta solunan form bakteriyel hastalık şarbonu. Ancak terlemenin yerleşik tanımı, özellikle de hızla kötüleşen ilerlemesi ve etkilenmiş bir bölgeden hızla kaybolması hiçbir mikropla tam olarak eşleşmiyor; en azından yalnızca ikinci dereceden kanıtlara dayanarak açık ve kapalı bir vaka ilan etmek için yeterli değil.
2022 tarihli bir makalesinde virolog Antoinette C. van der Kuyl spekülasyon bir başka olası şüpheli hakkında: kuduz virüsünün ait olduğu aynı geniş ailenin bir parçası olan, bilinmeyen bir rabdovirüs türü. Van der Kuyl ayrıca terleme hastalığının gizemini kesin olarak çözmenin potansiyel bir yolunu da sundu.
Ölüleri kazmak mı?
Caius’un 1551’deki salgına ilişkin açıklamasında, 15 yaşındaki Suffolk Dükü Henry Brandon ve küçük kardeşi Charles’ın ölümlerinden terleme hastalığının sorumlu olduğunu belirtti. Mezarları bugün hâlâ ortalıkta olduğundan, “kalıntılarının muhtemelen eski DNA analizine tabi tutulabileceğini” yazdı. Ancak şu anda böyle bir kazı yapılabilecek olsa bile, bunu henüz yapmak pek akıllıca olmayabilir. Van der Kuyl’e göre mevcut teknikler, kemik ve dişlerden alınan eski RNA virüs örneklerini etkili bir şekilde analiz etmek için yeterince optimize edilmedi; bunlar arasında Brandon kardeşlerin vücutlarında kalan potansiyel rabdovirüslerin tümü olmasa da çoğu yer alıyor.
Şimdilik terleme hastalığının kökenleri bir sır olarak kalıyor ve bilim adamlarına ve tıp tarihçilerine üzerinde düşünecek çok şey bırakıyor. Umarız terleme hastalığı tarihi bir merak olarak kalır ve bir daha asla modern bir sağlık tehdidi haline gelmez. Son dönemde yaşanan covid-19 salgını bize, bulaşıcı hastalıkların modern tıp çağında bile kalıcı bir tehlike olmaya devam ettiğini kesinlikle gösterdi. İhtiyacımız olan son şey uzak geçmişten gelen, hızla öldüren gizemli bir hastalığın yeniden ortaya çıkmasıdır.
Daha: Hiçbir Zaman Çözülemeyen Gizemli Hastalık Salgınları