Öklid uzay teleskobu evrenin yeni görüntülerini ortaya çıkarıyor

Akıllara durgunluk veren sayıda parlayan galaksi, mor ve turuncu bir yıldız odası ve Samanyolu’na benzeyen bir sarmal galaksi: Perşembe günü Avrupa’nın Öklid uzay teleskopundan yeni görüntüler ortaya çıktı.

Bu, Euclid’in geçen yıl karanlık madde ve karanlık enerjinin gizemlerini araştırmak üzere ilk görevine başlamasından bu yana Avrupa Uzay Ajansı tarafından yayınlanan ikinci görüntü dizisidir.

Gökyüzünün üçte birinde iki milyar galaksinin haritasını çıkarmak için geniş görüş açısını kullanmayı amaçlayan altı yıllık görevde bilimsel sonuçlar da ilk kez yayınlandı.

Öklid projesi bilimcisi Rene Laureijs, AFP’ye, Abell 2390 adı verilen devasa bir gökada kümesinin görüntüsü hakkında “kişisel olarak en çok heyecanlandığını” söyledi.

Dünya’dan 2,7 milyar ışıkyılı uzaklıkta bulunan kümenin görüntüsü 50.000’den fazla galaksiyi kapsıyor.

Bizimki gibi yalnızca bir galaksi yüz milyarlarca, hatta trilyonlarca yıldıza ev sahipliği yapabilir.

NASA’nın Jet Propulsion Laboratuvarı’ndan Jason Rhodes, çevrimiçi bir basın toplantısında, Abell 2390’ın tek başına yaklaşık 10 trilyon güneşin kütlesini içerdiğini söyledi.

Görüntü aynı zamanda görünmez varlığı ancak yerçekiminin ışığı nasıl bozduğuna bakılarak tespit edilebilecek karanlık maddenin izlerine de işaret ediyordu.

Rhodes, “Bu kümede o kadar çok karanlık madde var ki, bu arka plandaki bazı gökadalardan gelen ışığı ciddi biçimde büküyor ve kavisli görünmelerine neden oluyor” dedi.

Karanlık madde ve karanlık enerjinin evrenin yüzde 95’ini oluşturduğu düşünülüyor ama onlar hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyoruz.

Abell 2390 görüntüsünün karanlık maddeye işaret etmesinin bir başka yolu da galaksi kümeleri arasında sürüklenen “yetim yıldızların” soluk ışığını ortaya çıkarmasıydı.

Fransız bilim adamı Jean-Charles Cuillandre AFP’ye verdiği demeçte, bu yıldızların galaksilerden fırlatılarak “tüm kümeyi çevreleyen bir tür bulut oluşturduğunu” söyledi.

Gökbilimciler bu tuhaf olgunun galaksiler arasında karanlık maddenin varlığına işaret ettiğine inanıyor.

Bir yıldız doğdu

Öklid ayrıca, Orion takımyıldızında, Dünya’dan 1.300 ışıkyılı uzaklıkta yıldızların doğduğu bir çocuk odası olan Messier 78’in şimdiye kadarki en derin görüntüsünü de yakaladı.

Görüntünün mavimsi merkezinde yıldızlar hâlâ oluşma sürecindedir. Milyonlarca yıl süren gebelikten sonra görüntünün alt kısmındaki mor ve turuncu bulutların arasından ortaya çıkıyorlar.

Laureijs, “bunu yalnızca Öklid’in tek seferde gösterebileceğini” vurguladı.

Bunun nedeni, Öklid’in, Dünya’dan 1,5 milyon kilometre (930.000 mil) uzakta sabit bir havada asılı duran komşusu olan uzak görüşlü uzay teleskopu James Webb’in aksine, çok geniş bir alan görüşüne sahip olmasıdır.

Devasa gökada kümesi Abell 2764’ün bir başka görüntüsü, içinde sarı bir yıldızın öne çıktığı siyah bir alanı tasvir ediyor.

Cuillandre, bunun teleskopun yönlendirilmesindeki bir hatanın sonucu olduğunu itiraf etti. Ancak görüntünün “Öklid’in ışığı yoğunlaştırma konusunda kesinlikle eşsiz yeteneğini” gösterdiğini, çünkü parlak yıldızın yanındaki çok sönük nesneleri hâlâ yakalayabildiğini söyledi.

Öklid’in genç Dorado kümesine ilişkin görüntüsü bir sürpriz içeriyordu. Bilim adamları, kümenin zaten iyi çalışılmış olmasına rağmen Öklid’in daha önce hiç görülmemiş bir cüce galaksi keşfettiğini söyledi.

Cuillandre, “Hiç böyle bir şey görmemiştim” dedi.

Beşinci yeni görüntüde, Samanyolu’na çarpıcı bir benzerlik gösteren sarmal gökada NGC 6744, arka planda parlayan yıldızların önünde yayılıyor.

Karanlık maddenin izinde

Görev için henüz erken günler ve beş yeni görüntü yalnızca bir günde çekildi.

Önümüzdeki yıllarda bilim insanları, bir yıldıza bağlı olmaksızın evrende serbestçe dolaşan “haydut” gezegenler gibi her türlü gök cisimini tespit etme umuduyla Öklid’in verilerini incelemeyi planlıyor.

Ancak araştırmacılar, Euclid’in kasım ayında yayınlanan ilk görüntü grubunu zaten analiz ediyor.

Perşembe günü yayınlanan 10 baskı öncesi araştırmadan birinde, bilim insanları Perseus kümesindeki yetim yıldızları incelediler.

Laureijs, bu kayıp yıldızların “artık karanlık maddenin yerçekiminde sıkışıp kaldıklarını” söyledi.

Bunun yalnızca “karanlık maddenin dolaylı tespiti” olduğunu vurguladı ve “karanlık enerji hakkında bir şey söylemek için” henüz çok erken olduğunu ekledi.

Misyon tamamen sorunsuz ilerlemedi.

Mart ayında, teleskobun aynalarından birini ısıtarak teleskobun görüşünü yavaşça bulanıklaştıran ince bir buz tabakası, hassas bir operasyonla başarıyla eritildi.

Laureijs, buzun yeniden biriktiğine dair işaretler olduğunu belirterek, ekibin bundan sonra ne yapacağını araştırmak için zamanının olduğunu söyledi.

© 2024 AFP