Bilim insanları, kutup ışıklarının güzel olabileceğini ancak bunlara neden olan güneş fırtınalarının Dünya’da ciddi hasara yol açabileceği konusunda uyardı.
Turistler normalde bir aurora görme şansı için büyük paralar ödemek ve soğuk iklimlere göğüs germek zorunda kalıyorlardı, ancak geçen hafta sonu dünya çapında birçok insan bu renkli gösterilerin gökyüzünde dans ettiğini görmek için başını kaldırıp bakmak zorunda kaldı.
Genellikle Dünya’nın kutuplarına sürgün edilen auroralar, 10 Mayıs akşamı Meksika’ya, Güney Avrupa’ya ve Güney Afrika’ya kadar uzanarak gökyüzüne bakanları sevindirdi ve sosyal medyayı coşkulu pembe, yeşil ve mor görüntülerle doldurdu.
Ancak Dünya’yı, auroralara neden olan güçlü güneş fırtınalarından korumakla görevli olanlar için, çarpıcı renklerin altında bir tehdit gizleniyor.
Avrupa Uzay Ajansı’nın uzay güvenliği programı koordinatörü Quentin Verspieren, AFP’ye verdiği demeçte, “Bu güzelliğin arkasında tehlike olduğunu anlamamız gerekiyor.”
ABD Uzay Hava Tahmin Merkezi’nden Mike Bettwy, güneş fırtınalarının elektrik şebekelerinin ve uyduların devre dışı bırakılması veya astronotların tehlikeli düzeylerde radyasyona maruz bırakılması gibi “daha kötü potansiyel etkilerine odaklandığımızı” söyledi.
En son auroralara, İsveç’te elektrik kesintilerine yol açan ve Güney Afrika’daki enerji altyapısına zarar veren Ekim 2003’teki “Cadılar Bayramı Fırtınaları”ndan bu yana en güçlü jeomanyetik fırtına neden oldu.
Bettwy, son güneş fırtınalarından daha az hasar oluştuğunu ancak uydu şirketlerinin sorunları ortaya çıkarmasının genellikle haftalar sürdüğünü söyledi.
AFP’ye verdiği demeçte, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bazı otonom tarım traktörlerinin fırtına nedeniyle GPS yönlendirme sistemleri devre dışı kaldığında durduklarına dair raporlar olduğunu söyledi.
Güneş’in yüzeyindeki devasa patlamalar, güneş rüzgârından doğan inanılmaz yüksek hızlarda plazma, radyasyon ve hatta manyetik alanlar fırlatır.
‘Kesinlikle bitmedi’
Bu garip etkilere, güneş rüzgârından doğan inanılmaz yüksek hızlarda plazma, radyasyon ve hatta manyetik alanlar fırlatan, güneş yüzeyindeki devasa patlamalar neden oluyor.
Son aktivite, hafta boyunca şiddetlenmeye devam eden, Dünya’nın 17 katı büyüklüğünde bir güneş lekesi kümesinden geldi. Salı günü, yıllardır görülen en güçlü güneş patlamasını patlattı.
Güneş lekesi güneş diskinin kenarına doğru dönüyor, dolayısıyla patlamaların gezegenimizden uzaklaşması nedeniyle faaliyetin kısa vadede azalması bekleniyor.
Ancak yaklaşık iki hafta içinde güneş lekesi geri dönecek ve bakışlarını yeniden Dünya’ya çevirecek.
Bu arada, ESA uzay hava durumu servisi koordinatörü Alexi Glover, AFP’ye verdiği demeçte, “önümüzdeki günlerde büyük faaliyetleri” tetikleyebilecek başka bir güneş lekesinin “şu anda görüş alanına girdiğini” söyledi.
Avusturya’daki dağların üzerindeki kuzey ışıkları.
Yani güneş aktivitesinin “kesinlikle bitmediğini” ekledi.
Bu güneş lekelerinin ne kadar şiddetli olabileceğini veya başka auroraları tetikleyip tetikleyemeyeceğini tahmin etmek zor.
Ancak Bettwy, güneş enerjisi aktivitesinin kabaca 11 yıllık döngüsünün zirvesine henüz yeni yaklaştığını, dolayısıyla başka bir büyük fırtına olasılığının “şu an ile gelecek yılın sonu arasında” en yüksek olduğunu söyledi.
Güneş fırtınaları nasıl bir tehdit oluşturuyor?
Bettwy’ye göre, son zamanlarda yaşananlara benzer jeomanyetik fırtınalar, manyetik bir gerilim ve akım yükü yaratarak uydular ve elektrik şebekeleri gibi şeyleri “esasen aşırı yüklüyor”.
En ünlü örnek, 1859’da, kayıtlı tarihteki en kötü güneş fırtınası sırasında Carrington Olayı olarak adlandırıldı.
Çarpıcı kutup ışıklarının yanı sıra fırtına, telgraf istasyonlarından kıvılcımların uçmasına da neden oldu. Güneşten kaynaklanan yük o kadar güçlüydü ki, bazı telgraflar herhangi bir güç kaynağına bağlanmadan çalışıyordu.
Jeomanyetik bir fırtına Utah’ta gece gökyüzünü aydınlatıyor.
Peki böylesine güçlü bir jeomanyetik fırtına Dünya’ya tekrar çarparsa ne olur?
Bettwy, çoğu ülkenin elektrik şebekelerini iyileştirdiğini, bunun da 2003’te İsveç’i veya 1989’da Kanada’yı vuran gibi uzun süreli kesintileri önlemesi gerektiğini söyledi.
Yine de, elektriğin bir veya iki gün kesilmesi durumunda insanlara bir acil durum kiti bulundurmalarını önerdi. Filtreleme tesislerinin devre dışı kalması durumunda tatlı su da yardımcı olabilir.
Astronotlar özellikle aşırı güneş aktivitesi sırasında radyasyona maruz kalma riski altındadır. Uluslararası Uzay İstasyonundakiler genellikle kötü bir fırtına beklendiğinde ellerinden gelen en iyi sığınağı kullanırlar.
Bettwy, devasa bir güneş fırtınasının astronotları “sağlıksız dozda” radyasyona maruz bırakabileceğini ancak bunun ölümcül olacağını düşünmediğini söyledi.
“Korku aşılamak” istemediğini vurgulayan Bettwy, radyasyonun potansiyel olarak kuzey kutbu yakınında uçan uçakların “gövdesinden de geçebileceğini” ekledi.
Yirmi yılı aşkın süredir gezegenimizi vuran en güçlü güneş fırtınası, Rusya dahil birçok ülkede göz kamaştırıcı kutup ışıklarına neden oldu.
Yetkili, havayollarının bazen aşırı güneş fırtınaları sırasında bu durumu önlemek için rota değiştirdiğini de sözlerine ekledi.
Yaklaşan birkaç misyonun, Güneş’in yoğun ve öngörülemeyen hava koşullarının tahminini iyileştirmesi ve Dünya’ya hazırlanmak için daha fazla zaman tanıması bekleniyor.
Glover, ESA’nın 2031’de başlatılması planlanan Vigil misyonunun bugün mevcut olması durumunda, bunun bize şu anda dönmekte olan güneş lekesi hakkında çok daha fazla bilgi vereceğini söyledi.
© 2024 AFP
Alıntı: ‘Güzelliğin ardındaki tehlike’: Daha fazla güneş fırtınası yolumuza çıkıyor olabilir (2024, 18 Mayıs) 18 Mayıs 2024 tarihinde https://phys.org/news/2024-05-danger-beauty-solar-storms.html adresinden alındı
Bu belge telif haklarına tabidir. Özel çalışma veya araştırma amacıyla yapılan adil anlaşmalar dışında, hiçbir kısmı yazılı izin olmadan çoğaltılamaz. İçerik yalnızca bilgilendirme amaçlı sağlanmıştır.