Görünüşe göre ecza dolabı olan tek primatlar insanlar değil. Bugün yayınlanan yeni bir makalede bilim insanları, Rakus adlı bir erkek orangutanın, tıbbi özellikleri olduğu bilinen bir bitkiyi yüzündeki yarayı iyileştirmeye yardımcı olmak için kullandığını belgeliyor. Yazarlar, vahşi doğada ilaç kullanan hayvanlara dair yakın zamanda başka kayıtlar olmasına rağmen, bunun bir hayvanın yaralarına bir çeşit topikal merhem olarak bitki uyguladığına dair ilk rapor gibi göründüğünü söylüyor.
Bu görüntü, primat araştırmacısı Isabelle Laumer ve meslektaşları tarafından kaydedildi. Ekip 1994’ten bu yana vahşi Sumatra orangutanları üzerinde çalışıyor (Pongo abelii) yaklaşık 150 orangutana ev sahipliği yapan, koruma altındaki bir yağmur ormanı alanı olan Endonezya’daki Suaq Balimbing araştırma sahasında yaşıyor.
2022 yılının Haziran ayı sonlarında günlük gözlem turları sırasında, flanşının sağ tarafında (bazı erkeklerde belirgin olan kalın yanak yastıkları) kötü bir yara bulunan Rakus’la karşılaştılar. Yara muhtemelen komşu bir erkekle yakın zamanda yaşanan bir kavgadan kaynaklanmış. Yarasının ortaya çıkmasından üç gün sonra Rakus, araştırmacıların daha önce hiç görmediği bir şey yaptı. Yakındaki bir bitkinin parçalarını yuttu, çiğnedi ve tükürdü, ardından elde edilen bitki karışımını yarasına sürdü.
Ekibin topladığı tüm delillerden, ayrıntıları yayınlanan Perşembe günü Scientific Reports dergisinde Rakus’un ne yaptığını tam olarak bildiği görülüyor.
Başlangıç olarak Rakus bitkiyi yalnızca yaralarına uyguladı ve vücudunun başka hiçbir yerine uygulamadı. Ayrıca bunu tekrar tekrar yaptı ve yarasının tamamını kaplayacak kadar katı bitki posası elde ettiğinden emin oldu; bu işlem yaklaşık yedi dakika sürdü. Daha sonra ertesi gün tekrar bitkiyi yediği gözlemlendi.
Rakus’un kullandığı asıl bitkinin adı Fibraurea tinctoriaAkar Kuning olarak da bilinir. Bitki uzun süredir bölgedeki insanlar tarafından çeşitli rahatsızlıklar için geleneksel tıp tedavisi olarak kullanılırken, çalışmalar bitkide antibakteriyel, antiinflamatuar, antifungal ve diğer yararlı tıbbi özelliklere sahip bileşenlerin bulunduğunu tespit etti. Ancak belki de en çarpıcı kanıt, Rakus’un bitki tedavisinin ardından hızla iyileştiği görülüyor. Beş gün içinde yarası kapandı ve ağustos ayının sonlarına doğru zar zor fark ediliyordu.
Diğer primatlar da dahil olmak üzere vahşi doğada hayvanlar tarafından kendi kendine ilaç tedavisinin yapıldığına dair başka raporlar da var. Örneğin 2022’de yapılan bir çalışmada bilim insanları belgelenmiş Şempanzeler uçan böcekleri havadan yakalıyor, çiğniyor ve karışımı kendi yaralarına veya gruptaki diğer şempanzelerin yaralarına uyguluyor. Bazı hayvanların ağrı kesici veya iyileştirici yetenekleri olan bitkileri yedikleri de gözlemlenmiştir. Ancak yazarlar, bunun, tıbbi bir bitkiyi topikal olarak uygulayarak taze yaralarını aktif olarak tedavi eden bir hayvanın belgelenen ilk vakası gibi göründüğünü söylüyor.
Ekibin keşfiyle ilgili hâlâ pek çok soru var; Rakus’un ilk etapta kendini iyileştirmeyi tam olarak nasıl öğrendiği de dahil. Bitki, bölgedeki orangutanlar tarafından nadiren yeniyor ve onlarca yıllık gözlemleri boyunca ekip, Suaq’ta hiçbir yaralı orangutanın onu Rakus’un kullandığı şekilde kullanmaya çalıştığına tanık olmadı (yani bölgedeki yaralanmalar bu bitkiyi kullanmıyor). sık sık olur).
Orangutan erkekleri evlerinden uzaklaşma eğilimindedir ve oradaki tüm yetişkinler gibi Rakus da Suaq’ın yerlisi değildir. Dolayısıyla bu davranışı büyüdüğü yerde başkalarını gözlemleyerek öğrenmiş olması mümkün. Ancak Rakus’un sadece kurnaz ve biraz da şanslı bir orangutan olması da mümkün.
Şu anda Almanya’daki Max Planck Hayvan Davranışı Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı olan Laumer, Gizmodo’ya e-posta yoluyla şunları söyledi: “Bireyler bu bitkiyle beslenirken kazara yaralarına dokunabilir ve dolayısıyla istemeden bitkinin suyunu yaralarına uygulayabilir.” Fibraurea tinctoria Güçlü analjezik etkileri olduğu için bireyler anında bir ağrı hissedebilir ve bu da davranışı birkaç kez tekrarlamalarına neden olabilir.”
Laumer’in ekibi, diğer üyelerin de aynı numarayı yapıp yapamayacağını görmek için Suaq orangutanlarını yakından izlemeye devam edecek. Bu arada, araştırmalarının büyük maymun kuzenlerimizi biraz daha iyi takdir etmemize yardımcı olabileceğini umuyorlar.
“En yakın akrabalarımızda tıbbi bir bitkiyle yara tedavisini gözlemlemek yine paylaştığımız benzerliklere işaret ediyor. Farklı olmaktan çok benzeriz” dedi. “Bu çalışmanın vahşi doğada kritik tehlike altında olan durumlarına dair farkındalık yaratmasını umuyoruz.”