NASA’nın Juno uzay aracındaki JunoCam görüntüleyicisi tarafından toplanan veriler kullanılarak oluşturulan bu animasyon, Jovian ayı Io’daki bir lav gölü olan Loki Patera’nın havadan görünümünü gösteren bir sanatçı konseptidir. 124 mil uzunluğundaki (200 kilometre uzunluğunda) göl magma ile dolu, sıcak lavlarla çevrelenmiş ve adalarla noktalanmıştır. Loki, Aralık 2023 ve Şubat 2024’te ayın yakın geçişleri sırasında JunoCam tarafından görüntülendiğinde muhteşem bir yansıma sağladı; bu da onun ve Io’nun yüzeyinin diğer kısımlarının cam kadar pürüzsüz olduğunu akla getiriyor. Loki Patera’daki büyük adanın bir adı yok. Katkıda bulunanlar: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS
Güneş enerjisiyle çalışan uzay aracından alınan görüntüler, cehennem gibi Jüpiter ayının ilgi çekici özelliklerinin yakın çekimlerini sunuyor.
Bilim adamları NASAJuno’nun misyonu Jüpiter Io’nun son iki uçuşu sırasında toplanan verileri, Jovian ayının en dramatik özelliklerinden ikisini vurgulayan animasyonlara dönüştürdüler: bir dağ ve soğuyan lavlardan oluşan neredeyse cam gibi pürüzsüz bir göl. Güneş enerjisiyle çalışan uzay aracından elde edilen diğer yeni bilimsel sonuçlar arasında Jüpiter’in kutup siklonları ve su bolluğuna ilişkin güncellemeler yer alıyor.
Yeni bulgular, 16 Nisan’da Juno’nun baş araştırmacısı Scott Bolton tarafından Viyana’daki Avrupa Jeofizik Birliği Genel Kurulunda düzenlenen bir basın toplantısında açıklandı.
Bu animasyon, Jüpiter’in uydusu Io’daki bir lav gölü olan Loki Patera’nın, NASA’nın Juno uzay aracındaki JunoCam görüntüleyicisinden alınan veriler kullanılarak yapılmış bir sanatçı konseptidir. İç kısmında çok sayıda ada bulunan Loki, magma ile dolu ve çevresi erimiş lavlarla çevrili bir çöküntüdür. Kredi bilgileri: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS
Detaylı Uçuş Gözlemleri
Juno, Aralık 2023 ve Şubat 2024’te Io’nun son derece yakın uçuşlarını gerçekleştirerek yüzeyin yaklaşık 930 mil (1.500 kilometre) yakınına geldi ve ayın kuzey enlemlerinin ilk yakın çekim görüntülerini elde etti.
Bolton, “Io yanardağlarla dolu ve bunlardan birkaçını çalışırken yakaladık” dedi. “Ayrıca Loki Patera adı verilen 200 kilometre uzunluğundaki (127 mil uzunluğunda) bir lav gölü hakkında bazı harika yakın çekimler ve diğer veriler elde ettik. Sıcak lavlarla çevrelenmiş potansiyel bir magma gölünün ortasında yer alan bu çılgın adaları gösteren inanılmaz ayrıntılar var. Aletlerimizin gölde kaydettiği aynasal yansıma, Io’nun yüzeyinin bazı kısımlarının cam kadar pürüzsüz olduğunu ve Dünya’daki volkanik olarak oluşturulmuş obsidiyen camını anımsattığını gösteriyor.”
NASA’nın Juno’sundaki JunoCam cihazı, uzay aracının 9 Nisan’da Jüpiter’e 60. uçuşu sırasında Jüpiter’in uydusu Io’nun bu görüntüsünü (güney kutup bölgesinin ilk görüntüsüyle birlikte) yakaladı. Kredi: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS, Gerald Eichstädt/Thomas Thomopoulos (CC BY)
Juno’nun Mikrodalga Radyometresi (MWR) cihazı tarafından toplanan verilerle oluşturulan haritalar, Io’nun Jüpiter’in diğer Galilean uydularıyla karşılaştırıldığında nispeten pürüzsüz bir yüzeye sahip olmasının yanı sıra, orta enlemlerden daha soğuk kutuplara da sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Kutup pozisyonu
Juno’nun uzatılmış görevi sırasında, uzay aracı her geçişte Jüpiter’in kuzey kutbuna daha da yaklaşıyor. Bu değişen yönelim, MWR cihazının Jüpiter’in kuzey kutup siklonlarının çözünürlüğünü geliştirmesine olanak tanır (aşağıdaki resme bakınız). Veriler, kutupların çoklu dalga boylarında karşılaştırılmasına olanak tanıyor ve tüm kutup siklonlarının eşit yaratılmadığını ortaya koyuyor.
NASA’nın Güney Kaliforniya’daki Jet Propulsion Laboratuvarı’nda Juno’nun proje bilimcisi olan Steve Levin, “Bu eşitsizliğin belki de en çarpıcı örneği, Jüpiter’in kuzey kutbundaki merkezi siklonda bulunabilir” dedi. “Hem kızılötesi hem de görünür ışık görüntülerinde açıkça görülüyor, ancak mikrodalga imzası yakınlardaki diğer fırtınalar kadar güçlü değil. Bu bize onun yeraltı yapısının diğer siklonlardan çok farklı olması gerektiğini söylüyor. MWR ekibi her yörüngede daha fazla ve daha iyi mikrodalga verileri toplamaya devam ediyor, bu nedenle bu ilgi çekici kutup fırtınalarının daha ayrıntılı bir 3 boyutlu haritasının geliştirilmesini bekliyoruz.”
NASA’nın Juno uzay aracındaki JunoCam görüntüleyicisinden alınan bu birleşik görüntü, Jüpiter’in kuzey kutbunda bulunan merkezi bir siklonun etrafındaki sekiz kutup çevresi siklonunu gösteriyor. Bu kasırgaların boyutları 1.500 mil (2.400 kilometre) ila 1.740 mil (2.800 kilometre) arasında değişiyor; bu da Teksas’ın güney ucundan Kanada sınırına kadar olan mesafeyle hemen hemen aynı. Kompozit, sekizgen konfigürasyonun dikkat çekici stabilitesini tasvir ediyor: Juno’nun 2016’da görevine başlamasından bu yana hiçbir siklon gelmedi veya kaybolmadı. Kredi: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS, Gerald Eichstädt, John Rogers © CC BY
Jüpiter Suyu
Misyonun temel bilimsel hedeflerinden biri, bilim adamlarının Jüpiter’in su bolluğunu daha iyi anlamalarına yardımcı olabilecek verileri toplamaktır. Bunu yapmak için Juno bilim ekibi sıvı su arayışında değil. Bunun yerine Jüpiter’in atmosferindeki oksijen ve hidrojen moleküllerinin (suyu oluşturan moleküller) varlığını ölçmeye çalışıyorlar. Güneş sistemimizin oluşumuna ilişkin yapbozun parçalarını bir araya getirmek için doğru bir tahmin kritik öneme sahiptir.
Jüpiter muhtemelen oluşan ilk gezegendi ve Güneş’e dahil olmayan gaz ve tozun çoğunu içeriyor. Su bolluğunun aynı zamanda gaz devinin meteorolojisi (Jüpiter’de rüzgar akımlarının nasıl aktığı dahil) ve iç yapısı üzerinde de önemli etkileri vardır.
1995 yılında NASA’nın Galileo sondası, uzay aracının Jovian atmosferine 57 dakikalık inişi sırasında Jüpiter’in su bolluğuna ilişkin erken bir veri seti sağladı. Ancak veriler cevaptan çok soru yarattı; gaz devinin atmosferinin beklenmedik derecede sıcak olduğunu ve bilgisayar modellerinin gösterdiğinin aksine sudan yoksun olduğunu gösterdi.
NASA’nın Juno gemisindeki JunoCam görüntüleyicisi tarafından Aralık 2023 ve Şubat 2024’te yakın uçuşlar sırasında toplanan veriler kullanılarak oluşturulan bu animasyon, Jovian ayı Io’da görev bilimi ekibinin “Çelik Dağ” adını verdiği bir özelliğin bir sanatçı tarafından çizilmiş konseptidir. Katkıda bulunanlar: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS
“Araç harika bir bilim gerçekleştirdi ancak verileri Jüpiter’in su bolluğuna ilişkin modellerimizden o kadar uzaktı ki, örneklediği konumun aykırı bir değer olup olamayacağını düşündük. Ancak Juno’dan önce bunu doğrulayamıyorduk” dedi Bolton. “Şimdi birlikte MWR verileriyle yapılan son sonuçlarJüpiter’in ekvatoruna yakın su bolluğunun, hidrojenle karşılaştırıldığında güneş bolluğunun kabaca üç ila dört katı olduğunu tespit ettik. Bu, Galileo sondasının giriş bölgesinin anormal derecede kuru, çöl benzeri bir bölge olduğunu kesin olarak gösteriyor.”
Sonuçlar, güneş sistemimizin oluşumu sırasındaki su buzu malzemesinin, gaz devinin oluşumu sırasındaki ağır element zenginleşmesinin (Jüpiter tarafından biriktirilen hidrojen ve helyumdan daha ağır kimyasal elementler) kaynağı olabileceği inancını desteklemektedir ve/veya evrim. Jüpiter’in oluşumu hala kafa karıştırıcı çünkü Juno’nun gaz devinin çekirdeğine ilişkin sonuçları çok düşük su bolluğuna işaret ediyor; bilim adamlarının hâlâ çözmeye çalıştığı bir gizem.
Juno’nun uzatılmış görevinin geri kalan kısmındaki veriler, hem bilim adamlarının Jüpiter’in kutup bölgeleri yakınındaki su bolluğunu ekvator bölgesiyle karşılaştırmasını sağlayarak hem de gezegenin seyreltik çekirdeğinin yapısına ek ışık tutarak yardımcı olabilir.
Juno’nun 9 Nisan’daki en son Io uçuşu sırasında, uzay aracı ay yüzeyinin yaklaşık 10.250 mil (16.500 kilometre) yakınına geldi. Jüpiter’in 61’inci uçuşunu 12 Mayıs’ta gerçekleştirecek.
Misyon Hakkında Daha Fazla Bilgi
NASA’nın Pasadena, Kaliforniya’daki Caltech’in bir bölümü olan Jet Propulsion Laboratuvarı, San Antonio’daki Güneybatı Araştırma Enstitüsü’nün baş araştırmacısı Scott Bolton için Juno misyonunu yönetiyor. Juno, NASA’nın Alabama, Huntsville’deki Marshall Uzay Uçuş Merkezi’nde, ajansın Washington’daki Bilim Misyonu Direktörlüğü için yönetilen NASA’nın Yeni Sınırlar Programının bir parçasıdır. İtalyan Uzay Ajansı (ASI), Jovian InfraRed Auroral Haritalayıcıyı finanse etti. Denver’daki Lockheed Martin Space, uzay aracını inşa etti ve işletti.