Princeton İleri Araştırma Enstitüsü’nden (IAS) matematikçi Avi Wigderson, 2023 Turing Ödülü’ne layık görüldü. Bilişim Makineleri Birliği (ACM) tarafından bilgisayar bilimi alanına yapılan katkıları ödüllendirmek amacıyla oluşturulan bu prestijli ödül, Google’ın desteği sayesinde 1.000.000 ABD doları tutarında mali teşvik içeriyor. Adını, araştırmaları modern hesaplama teorisini destekleyen matematikçi Alan Turing’den almıştır.
Ödül, hesaplama teorisine yaptığı temel katkılardan ve teorik bilgisayar biliminin gelişimindeki öncü rolünden dolayı Wigderzon’a verildi. Özellikle hesaplamada rastgeleliğin rolü üzerine yaptığı çalışma, bu konuya ilişkin genel anlayışta bir değişikliğe yol açtı. Wigderzon aynı zamanda 2021 Abel Ödülü’nü de kazandı ve bu da onu her iki prestijli ödülü de alan ilk kişi yaptı.
Rastgelelikten arındırma ve sözde rasgelelik konusundaki araştırmalarıyla tanınmaktadır; bu, hesaplamada rasgeleliğin öneminin derinlemesine anlaşılmasını sağlamıştır. 1994 yılında Noam Nisan’la birlikte etkili bir problem çözümü için rastgeleliğin gerekli olmadığını gösteren etkili bir makale yayınladı. Bu çalışma olasılıksal algoritmaların avantajını dışladı ve bilgisayar bilimlerinde determinizmin rolünü vurguladı.
Avi Wigderzon İsrail’de doğdu ve bilgisayar bilimi alanında doktorasını 1983 yılında Princeton’dan aldı. Paralel algoritmalar, kriptografi ve karmaşıklık teorisi dahil olmak üzere bilgisayar biliminin çeşitli alanlarına önemli katkılarda bulunmuştur.
Wigderzon araştırmasında hesaplamaların sadece bilgisayarlarda değil, etrafımızdaki dünyanın her yerinde gerçekleştiğine de dikkat çekiyor. Tüm doğal süreçlerde işleyen doğa yasalarının matematiksel formüller ve algoritmalar kullanılarak da ifade edilebileceğini vurguluyor. Bu nedenle araştırmasının istatistiksel ve kuantum fiziği, hesaplamalı biyoloji, ekonomi ve sosyal bilimler dahil olmak üzere çeşitli bilimsel alanlarda geniş uygulamaları vardır.
Vigderzon, bilimsel çalışmalarına ilişkin bir yorumunda, araştırmasının doğası gereği teorik olduğunu belirtiyor: “Ben uygulamalarla motive olmuyorum. Ancak bu temel çalışmanın uygulamaları olduğunu biliyorum. Alan Turing’i düşünün. Bilinmeyen bir dergide mantık üzerine matematiksel bir makale yayınladı. Uygulama onu motive etmedi. Ancak bilgisayar biliminin başladığı yer burasıdır. Önerdiği Modelin çok basit olduğunu ve yaratılmasının kolay olduğunu kendisi de itiraf etti.”
1980’lerin ortalarında Wigderzon, Silvio Micali ve Oded Goldreich ile birlikte etkileşimli sıfır bilgi kanıtları fikrini NP-tam problemlere kadar genişletti. Bu tür her sorunun çözümünün sıfır bilgi kanıtı kullanılarak kanıtlanabileceğini gösterdiler.
Wigderzon, “Kanıtlanabilecek her şeyin, yeni bilgiler ortaya çıkmadan da kanıtlanabileceğini bulduk” diye açıkladı. “Bu araştırmanın motivasyonu, gizli anahtarı ifşa etmeden doğru seçtiğimi kanıtlamak istediğim kriptografiden geldi. Sonuç, artık blok zincirlerde ve diğer kripto sistemlerde kullanılan çok genel bir yaklaşımdır. Bazen pratik uygulamaya ilgi duyan ve işlerin nasıl yürüdüğünü görmek isteyen insanların sıkı çalışmasına şaşırıyorum.”
Avi Wigderzon aktif bir bilim insanı olmaya devam ediyor. Her yıl yeni genç bilim insanı gruplarıyla işbirliği yapma fırsatından büyük mutluluk duyuyor. Mevcut projelerinden biri dışbükey optimizasyon teorisini Öklid dışı koşullara genelleştirmektir. Bu alanın makine öğrenimi, sinyal işleme, bilgisayarlı görme ve otomatik kontrol sistemlerinde geniş uygulamaları vardır. Wigderzon’un projesi, “teoriyi, bilgisayar biliminin yanı sıra kuantum bilgi teorisi ve değişmez teori gibi matematik ve fiziğin çeşitli alanlarında ortaya çıkan manifoldlara genelleştirmeyi” amaçlıyor. Bu teori aynı zamanda analizde eşitsizlikleri kanıtlamak için ve cebirde kimlikleri kanıtlamak için de kullanılır. Geniş bir uygulanabilirliğe sahip ve bu bana ilham veriyor” dedi.