Her türlü çatışmanın yaşandığı bir dönemde, uzakta traktörler ve saman balyalarıyla çevrili bir Eyfel Kulesi görmek, yönelim bozukluğuna neden olabilir. Dolayısıyla, bugün bile bir görsel bin kelimeye bedel olsa da, Vincent Smadja’nın yarattığı görsel sayısız gönderiye, hikayeye, videoya ve yoruma yol açtı. Yerel Paris yetkililerini de alarma geçiren sosyal bir tam-tam. Öte yandan risk açıktı: Çiftçi protestolarının damgasını vurduğu günlerde, Avrupa çapındaki muhalefet yuvaları zaten sıcak olan cephenin ateşini daha da körükledi. Kamu düzeni ve sağduyu meselesi.
İnternette If Only takma adıyla tanınan ve yapay zeka sayesinde gerçeküstü senaryolar yaratarak ünlü olan Fransız AI sanatçısı Vincent Smadja’ya geri dönelim. Hepsi yanlış ya da neredeyse. Çünkü onun yaratımlarındaki anıtlar gerçektir ama etraflarındakiler değildir. Bu nedenle görüntünün kodunu çözmek zor bir iş haline gelir. Instagram sayfasında 90 binin üzerinde takipçi var ve her eseri viral oluyor. «Yapay zeka basit bir yenilik değil, bir devrimdir. Özellikle genç nesiller arasında yeni uygulamalar, hatta yeni bir düşünme ve gerçeği görme biçimini getirecek” dedi. Yayınlanıp kaldırılan (ancak çarpan etkisinden kaçınmak için çok geç olan) o sahte fotoğraf, 12 milyon takipçisi olan Thetrillionairelife Instagram hesabı ve Amerikan Cumhuriyetçi pozisyonlarına yakın X Gen.Reality profili tarafından da yeniden yayına sunuldu. Buna “kelebek etkisi” diyorlar. Amerikalı matematikçi ve meteorolog Edward Norton Lorenz’in 1972’de yazdığı gibi, Brezilya’daki kanat çırpma Teksas’ta bir kasırgaya neden olabilir.
Dünya Ekonomik Forumu’nda yanlış bilgi uyarısı
Ancak sonsuz akışların damgasını vurduğu yıllarda kasırga çevrimiçi olarak çalışıyor ve gücü artıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun 2024 küresel riskler raporunda da belirttiği gibi: Yanlış bilgi bir numaralı tehlikedir. Bunu aşırı hava koşulları ve sistemlerdeki kritik değişiklikler izledi. Rapor 1.400’den fazla uzmanın, politikacının ve uluslararası liderin görüşlerine dayanıyor. “İstikrarsızlık, kutuplaştırıcı anlatılar tarafından dikte ediliyor. Sahte bilgi ile toplumsal huzursuzluk arasındaki bağlantı çok önemli” yorumunu yaptı Dünya Ekonomik Forumu CEO’su Saadia Zahidi. Mevcut multimedya içeriğini orijinal videolar veya görüntülerle birleştirmek ve üst üste bindirmek için kullanılan, yapay zekaya dayalı bir insan görüntüsü sentezi tekniğinin tanımı olarak 2017 yılında türetilen bir kelime olan “deepfake”te hiçbir şey göründüğü gibi değildir.
Sahte haberler eski ve yeni
Böylece sahtekarlıklar ve dolandırıcılıklar çoğalır. Güneşin altında yeni bir şey yok. Üç yüzyıldan fazla bir süre önce (ve sosyal mesaj panolarından çok önce) İngiliz kahve dükkanları sahte haberleri körüklemişti. On yedinci yüzyılda kraliyet çevreleri panikten etkilendi çünkü bu buluşma yerleri siyasi muhalefetin mekânları haline gelmişti. Böylece 1672’de II. Charles, taht hakkındaki dedikoduları körükleyen yalan haberlerin yayılmasını kontrol altına almak için bir bildiri yayınladı. “Geçmişte yalnızca hükümetler ve güçlüler, yalanları gerçekmiş gibi sunarak kamuoyunu yönlendirebiliyordu. Bugün internete erişimi olan herkes bunu yapabiliyor çünkü hakikat kavramı parçalanmış durumda” dedi Hintli yazar Kenan Malik, Guardian’da. «Ancak sahte fotoğraflar sorunların en küçüğüdür. Öğrencilerime gerçekliğin algı kısmını öğretirken, bunun sosyal olarak müzakere edilen bir nesne olduğunu savunuyorum. Bütün bunlar demek oluyor ki görmek istediklerinizden yola çıkarak kendini besleyen bir anlatım var. Bugünün teknolojisi, dikkat penceremize sığacak makul bir şey yaratıyor. Mükemmel bir şeye değil, bizi birkaç saniye içinde hataya düşürecek kadar mükemmel bir şeye ihtiyacımız var. Asıl sorun videolardır çünkü bizi aldatıyorlar ve biz doğruyu yanlıştan ayırmaya alışkın değiliz” diyor Londra işletme okulu Avrupa Ekonomi Okulu profesörü ve yapay zeka ve süper zekalar güvenliği bölümü başkanı Matteo Flora.
Flora: «Farkındalık var: insanlar her şeyden şüphe ediyor»
Ancak bardağın yarısı da dolu olabilir. «Olan her şey son tüketicilere yayılıyor. Daha önce bu yaratımlar birkaç devlet kuruluşunun ayrıcalığı idiyse, artık her kullanıcı kendi dünyasını yaratabilir. Ancak daha büyük bir farkındalık var çünkü insanlar her şeyden şüphe etmeye başlıyor, bazılarının daha önce gerçekleşmeyeceği şekilde herhangi bir eseri ele geçirmeyi başarıyorlar. Yani yapmada bir evrim var yalanı çürütmek bu daha fazla kullanıcıyı kapsar. Öte yandan, sosyal bilginin bağışıklık sistemi her türlü bağlama uyum sağlıyor: Görüntülerin ve videoların doğru olduğu yanılsamasını kaybettik”, diye belirtiyor Flora. Bu arada, start-up’lar gerçekliğin şifresini çözmek için sahada çoğalıyor. Israel Clarity, derin sahtekarlıklara karşı koyacak bir yazılım geliştirdi ve 16 milyon dolarlık bir turu tamamladı. “Deepfake’ler gerçek bir tehdittir. Dört milyardan fazla insanın oy kullanmaya çağrıldığı dünyada olup bitenlerden endişe duyuyorum” dedi CEO Michael Matias. Ancak İtalya, oyununu giderek daha dijital ve küresel hale gelen bir satranç tahtasında da oynuyor. Çünkü eğer gerçeklik -Carlo Freccero’nun iddia ettiği gibi- giderek daha fazla “taranmış”sa, bunu çözmek yenilikçilere düşüyor.