ALMA (Atacama Büyük Milimetre Dizisi) radyo teleskop kompleksini kullanan bir bilim insanı ekibi tarafından yürütülen yeni bir çalışma, Büyük Patlama’dan 1 milyar yıldan daha kısa bir süre sonra meydana gelen bir kuasardan gelen moleküler bir akışın gölgesinin keşfedilmesine yol açtı.
Kuasarlar galaksilerin merkezinde bulunan hiperaktif, süper kütleli kara deliklerdir. Enerjilerini bu kara delikleri çevreleyen birikim disklerinden alıyorlar ve Evrendeki en parlak nesneler arasında sayılıyorlar. Yoğunlukları nedeniyle, erken Evrenin durumunun, yani evrenin 1 milyar yıldan daha küçük olduğu zamanın incelenmesine yardımcı olabilirler.
Güçlü, sıcak rüzgarlar yaydıkları ve etraflarındaki gazı şişirdikleri bilindiğinden, bu kuasarların daha önce yıldız oluşumu üzerinde çok az etkisi olduğu veya hiç etkisi olmadığı düşünülüyordu. Ancak şimdi bilim insanları, bu güçlü akışların, erken Evren’de yaşayan kuasarların yaşadığı galaksilerdeki yıldız oluşumunu baskılıyor olabileceğine dair ilk kanıtı buldular.
Moleküler gaz, yıldızların oluşumunda çok önemli bir rol oynar, dolayısıyla onun varlığı aktif yıldız oluşumuna yol açmalıdır. Ancak kuasarlar bu gazı galaksiler arasındaki boşluğa atarak yıldız oluşumunu etkin bir şekilde bastırırlar.
Araştırmacılar ALMA’yı J2054-0005 olarak bilinen, çok yüksek kırmızıya kaymaya sahip ve Dünya’dan çok uzakta olan bir kuasardan gelen moleküler akışın gölgesini gözlemlemek için kullandılar.
Araştırmaya katılan bilim insanlarından biri olan Doçent Dragan Salaka, “J2054-0005, uzak Evrendeki en parlak kuasarlardan biri ve biz de onu incelemeye karar verdik” diye açıklıyor.
ALMA, yüksek hassasiyeti ve geniş frekans aralığı nedeniyle bu araştırmada önemli bir rol oynadı. ALMA’nın antenlerini kullanan bilim insanları, bir kuasardan kaçan moleküler gazın gölgelerini tespit etti. Bilim adamları gazın kendisini gözlemlemek yerine kuasardan gelen emisyonu incelediler ve kuasarın estirdiği rüzgarların yarattığı gölgelerin ortaya çıkmasına yardımcı olan şey onun parlaklığıydı.
Bu çalışmanın sonuçları, kuasar barındıran galaksilerden güçlü moleküler gaz çıkışlarının var olduğuna ve erken Evren’deki galaksilerin evrimini etkilediğine dair ilk ikna edici kanıtı sağlıyor.
“Moleküler gaz, yıldız oluşumunun “yakıtı” olduğu için galaksilerin önemli bir unsurudur. Sonuçlarımız, kuasarların, kendilerini moleküler gazdan arındırarak, ev sahibi galaksilerdeki yıldız oluşumunu baskılayabildiğini gösteriyor” diye bitiriyor Salaka.
Bu keşif, bir galaksideki moleküler gazın dinamiği ve konsantrasyonu ile yıldız oluşum süreci arasındaki ilişkiye dair daha fazla bilgi sağlıyor. Bu alandaki araştırmalar, erken Evren hakkındaki bilgilerin genişletilmesine yardımcı olacak ve galaksilerin evriminin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacaktır.