İran’daki internet dünya çapındaki en kötü internet arasında yer alıyor ve bunun nedeni de Cumhurbaşkanı İbrahim Raisi yönetimi tarafından uygulanan sansürün artırılması gibi görünüyor.
Engellenen web siteleri, günlük kesintiler, daha düşük hızlar, IP adreslerinin filtrelenmesi; Tahran Elektronik Ticaret Derneği’nin yeni raporunda tasvir edilen korkunç senaryo bu.
Uzmanlar bu “kendi kendine meydana gelen” durum için Cumhurbaşkanı ve İranlı yetkililerin bilgi eksikliğini suçluyor. İran dünya çapında internet kesintilerine öncülük ediyor, aslında vatandaşları toplu halde VPN hizmetlerine ve diğer engelleyici araçlara başvurmaya zorlayarak önemli bilgilere çevrimiçi olarak erişmeye devam ediyor.
İnternet kısıtlamalarında lider
Bulgular hakkında yorum yapan Citizen Lab Bilgi Güvenliği Analisti Azam Jangravi bana şunları söyledi: “İran dünyadaki en kısıtlayıcı internet ortamlarından birine sahip, birçok popüler web sitesine ve sosyal medya platformuna erişimi engellemenin yanı sıra çevrimiçi içeriği gözetliyor ve filtreliyor. “
Olarak soruşturma İran’daki internet durumunu izleyen ve değerlendiren bağımsız bir kuruluş olan Tahran Elektronik Ticaret Derneği tarafından yürütülen araştırma, İran’daki web sitelerinin neredeyse yarısının son dokuz ayda bir tür kesinti yaşadığını ortaya koyuyor.
Uzmanlar ayrıca, özellikle “17:00 ile 23:00 arasında meydana gelen” günlük internet kesintilerini de kaydetti. Bunlar, yerel ağdaki yeni filtreleme ekipmanının bir yan ürünü gibi görünüyor ve işlevsel kesintilere ve işlemci doygunluğuna neden oluyor.
Biliyor musun?
İran ekonomisi zarar gördü 1,7 milyar dolardan fazla İnternetin kapatılması nedeniyle GSYİH (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) kaybı ve 470 milyon doların üzerinde NetLoss’un hesaplamalarına göre 2023’te hizmet engellemesinden kurtulacak.
Bütün bunlar İran’ı, en fakir ve az gelişmiş ülkelerle birlikte internet kalitesi açısından en kötü 50 ülke arasına yerleştiriyor. Ancak uzmanlar, İran’ın durumunda hükümetin suçlu olduğunu, çünkü “bu koşulların kendi kendine oluştuğunu” söyledi.
Rapor aslında Başkan’ın sansür oyununu güçlendirerek internet bağlantısının kötüleşmesinde oynadığı rolü vurguluyor. Daha da kötüsü, teknik anlayış eksikliği nedeniyle İranlı yetkililerin, açık nedenler sunmadan fikri mülkiyet düzeyinde ayrım gözetmeksizin sansür uyguladığı bildirildi.
Sadece web sitelerinin engellenmesi ve bant genişliğinin daraltılması değil, İran yetkilileri, özellikle 2019 ve 2022’de meydana gelen protestolar gibi siyasi çalkantıların yaşandığı dönemlerde internetin fişini kapatmakla da giderek daha fazla meşgul oluyor.
VPN sağlayıcısı Surfshark’ın topladığı verilere göre 2023’ün ilk yarısında internet kesintilerinin en büyük faili İran oldu. Zahedan bölgesinde 2022 yılı sonundan bu yana cuma namazı sırasında da haftalık internet kesintileri yaşanıyor.
Jangravi’ye göre bu performans, “hükümetin kriz zamanlarında interneti tamamen keserek vatandaşları karanlıkta ve savunmasız bırakma konusundaki istekliliğini” gösteriyor.
Vatandaşlar bu kısıtlı çevrimiçi ortamda gezinmek için teknoloji konusunda bilgili olmaya zorlandı. Aslında sanal özel ağlar gibi araçların kullanımı son yıllarda katlanarak arttı. Bunun nedeni, VPN’in, kullanıcıların IP adreslerini taklit ederek coğrafi kısıtlamaları aşmalarına yardımcı olan ve çevrimiçi anonimliği artırmak için internet bağlantılarını şifreleyen bir güvenlik yazılımı olmasıdır.
Ancak aynı zamanda yetkililer VPN kullanıcı sayısını da ikiye katladı; İran da geçen yıl VPN sansüründe gümüş madalya kazandı. Jangravi, bunun vatandaşların “yetkililer tarafından tespit edilip cezalandırılma riskiyle karşı karşıya olduğu” anlamına geldiğini belirtti.
Ayrıca, İran Ekonomik Şeffaflık Odası tarafından hazırlanan başka bir raporun, Çin’in Büyük Güvenlik Duvarı ile yapmaya çalıştığına benzer şekilde, hükümetin ulusal bir intranet kurma planlarına nasıl bir bakış sunduğuna da dikkat çekti. Bunun İran halkını küresel internetten daha da izole edeceğini, bilgiye, iletişime ve ekonomik fırsatlara erişimlerini kötüleştireceğini açıkladı.
“Uluslararası toplum İran’ın internet sansürünü kınadı ve internet erişiminin yeniden tesis edilmesi ve dijital hakların korunması çağrısında bulundu. Ancak İran hükümeti internet üzerindeki kontrolünü gevşeteceğine dair çok az işaret gösterdi ve bunun yerine kendi internetini geliştirmeye yönelik yatırımlarını artırdı. Kendi yerli platformlarımız ve altyapımız var” dedi bana.
İran’da internetin istikrarsız durumu, fiyatlardaki yeni artışın ardından vatandaşların 2024’te internet için %34’e kadar daha fazla ödeme yapmasının beklendiği göz önüne alındığında daha da kötüleşiyor; bu, insanların çevrimiçi faaliyetlerini sınırlamanın başka bir yolu gibi görünüyor.
Jangravi şunları söyledi: “İran’da internetin geleceği belirsizliğini koruyor, ancak İran halkının dijital özgürlükleri ve onurlarına yönelik ciddi bir meydan okumayla karşı karşıya olduğu açık.”