VRR veya kısaca değişken yenileme hızı, oyunlardan filmlere ve sadece internette gezinmeye kadar izleme deneyimini önemli ölçüde iyileştiren monitörler, TV’ler ve diğer tür ekranlar için bir özelliktir. 4K çözünürlük ve HDR’nin yanında, son on yılda görüntü teknolojisi için yapılan en önemli yeniliklerden biridir.
Teknolojide yeniyseniz bile, muhtemelen VRR’yi çalışırken görmüşsünüzdür; işte bu kadar evrensel hale geliyor. Bu, VRR’yi anlamayı ve onu kullanmaya başlamanız gerekip gerekmediğine karar vermeyi her zamankinden daha önemli hale getiriyor.
Değişken yenileme hızı nedir?
Değişken yenileme hızı, monitörünüzün veya TV’nizin, görüntülediğiniz içeriğin kare hızına göre yenileme hızını dinamik olarak ayarlamasına olanak tanıyan bir teknolojidir. Her monitörün görüntüsünü her saniye yenilemesi gerekir ve bu yenileme hızıdır (Hz cinsinden ölçülür). Benzer şekilde, filmler, TV şovları ve oyunların her biri saniyede bir kare kare (fps) gösterir.
İdeal bir dünyada, yenileme hızınız ve kare hızınız her zaman eşleşir, ancak çoğu durumda gerçek bu değildir. Yenileme hızınız ve kare hızınız, özellikle video oyunlarında genellikle senkronize olmaz ve bu da bazı kötü görsel sorunlara neden olabilir (bununla ilgili daha fazla bilgi sonraki bölümde).
Bir medya parçasını görüntülerken, gördüğünüz görüntülerin miktarı hem medyanın kare hızına hem de ekranın yenileme hızına bağlıdır. Hangisi daha yavaşsa, medyanızı göreceğiniz hız odur. Yani, 144Hz monitörde 24 fps’de bir film izliyorsanız, filmi 24 fps’de göreceksiniz. Ama şöyle bir oyun oynuyorsanız Counter Strike: Global Offensive 60Hz monitörde oyun 100 fps’de, hatta 1.000 fps’de çalışıyor olsa bile yalnızca 60 fps görürsünüz. Yüksek yenileme hızına sahip bir monitör size daha benzersiz kareler gösterecektir.
Ekran yırtılması sorunu
Medya, ekranın yenileme hızına eşit olmayan bir kare hızında çalıştığında, ekran yırtılmasına neden olabilir; bu, ekran aynı anda iki farklı kare göstermeye zorlandığında meydana gelen çok çirkin bir görsel hatadır. Örneğin, 60 Hz’lik bir ekranda görüntülenen 30 veya 60 fps’lik bir videoda ekran yırtılması olmaz, ancak 35 fps’lik bir videoda olur.
İzlediğimiz tüm içerikler ekran için doğru kare hızına sahip olduğundan ekran yırtılması bir süre için sorun olmadı: Evde TV için 30 ve 60 fps ve sinemadaki filmler için 24 fps. Ancak oyun, özellikle PC’lerde giderek daha popüler hale geldikçe, ekran yırtılması insanlar için giderek daha fazla sorun haline geldi.
Bilgisayar oyunları, oyun oynamak için kullanılabilecek neredeyse sonsuz sayıda bilgisayar parçası kombinasyonu olması bakımından benzersizdir. Ancak sorun şu ki, her oyunda her an mükemmel bir 30 veya 60 fps bekleyemezsiniz. Sabit bir kare hızı çalıştırıyor olsanız bile, tam olarak 30 veya 60 fps almadığınız sürece ekran yırtılması yaşarsınız. Uzun yıllar boyunca VSync, oyunlarda ekran yırtılması için tek çözümdü, ancak VSync’in tek yaptığı temel olarak kare hızınızı sınırlamak ve kimse bunu yapmaktan hoşlanmaz. Ekran yırtılmasıyla daha yüksek kare hızı veya ekran yırtılması olmadan daha düşük kare hızı arasında seçim yapmak hiç eğlenceli olmamıştı.
VRR’yi nerede bulabilirsiniz?
2014 yılında, çeşitli elektronik cihazlar için standartlar belirleyen uluslararası kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan VESA, temelde HDMI olan ancak özellikle PC’ler için olan DisplayPort’a Adaptive Sync’i eklediğinde her şey değişti. Adaptive Sync, ekranın yenileme hızını medyanın kare hızına uyacak şekilde değiştirmesini sağlayan VRR teknolojisinin ilk uygulamasıydı. Oyuncular için bu, kare hızı ekranın maksimum ve minimum yenileme hızları arasında olduğu sürece, ekran yırtılması olmadan 30 veya 60 fps’den farklı bir kare hızında oyun oynamanın nihayet mümkün olduğu anlamına geliyordu.
AMD, Nvidia ve Intel, modern GPU’larında Adaptive Sync’i destekler, ancak bu her zaman böyle değildi. AMD, Adaptive Sync’in sağlam bir destekçisi olmuştur ve şirket, standart FreeSync’in kendi özel sürümünü bile piyasaya sürmüştür. Başlangıçta Nvidia, masaüstü GPU’ları için G-Sync adlı kendi tescilli VRR teknolojisini başlatmaya karar verirken, dizüstü bilgisayar GPU’ları Adaptive Sync kullanıyordu. Nvidia’nın nihayet masaüstü GPU’larının Adaptive Sync ve FreeSync monitörlerini kullanmasına izin vermesi 2019’a kadar değildi; bu, o zamana kadar yüksek kaliteli de olsa pahalı G-Sync panelleri satın almak zorunda kalan Nvidia kullanıcıları için harika bir değişiklikti.
VRR’yi destekleyen ilk PC olmayan cihaz, 2018’de FreeSync desteği alan Xbox One’dı. Microsoft’un mevcut nesil Xbox Series X ve Series S konsolları da FreeSync’i destekliyor. Bu arada Sony, rakibiyle aynı hevesle VRR’nin peşine düşmedi ve Nisan 2022’de nihayet PlayStation 5 için VRR desteğini duyurdu. Xbox One), Sony, PS4 ve VRR desteği hakkında hiçbir şey söylemedi, bu yüzden muhtemelen olmayacak.
Üst düzey TV’ler de yavaş yavaş VRR’yi benimsiyor. LG C2 OLED (yukarıda resmedilmiştir), ekran teknolojisini destekleyen yeni bir TV örneğidir.
2020, Samsung Galaxy Note 20 Ultra’nın piyasaya sürüldüğü ve VRR’yi destekleyen ilk telefon olduğu için oyun dışında VRR için önemli bir yıl oldu. O zamandan beri, birçok üst düzey ve orta sınıf telefon, VRR desteği içeriyor. Özellikle telefonlar, yenileme hızını dinamik olarak değiştirmek, görüntüleme deneyimini daha keyifli hale getirmenin yanı sıra güç tasarrufu da sağladığından, VRR’den yararlanır.
VRR teknolojisi giderek yaygınlaşıyor olsa da, her ekranda mevcut değil. Bu özelliği oyun monitörleri, oyun dizüstü bilgisayarları ve ileri teknoloji telefonların dışında bulmak biraz nadirdir. Yine de, 1080p çözünürlük ve 16:9 en boy oranı gibi, VRR’nin norm haline gelmesi sadece bir zaman meselesi.